مطالعة تطبیقی تأثیر سازوکارهای نظارتی و کنترلی مؤثر بر مسئولیت کیفری شخص حقوقی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

یکی از دفاعیاتی که اشخاص حقوقی در مواجهه با اتهامات وارده به آن استناد می‌کنند، این است که رفتار نمایندۀ شرکت خودسرانه و مغایر سیاست‌های کلی شرکت بوده است. به‌واقع ایشان ادعا دارند با آنکه شخص حقوقی اقدامات لازم برای پیشگیری از جرم ارتکابی را به‌کار بسته، نمایندة قانونی با نقض قواعد داخلی شرکت مبادرت به رفتاری مجرمانه کرده است. در این میان، پرسشی که مقامات قضایی با آن مواجه می‌شوند، این است که در فرض صحت این ادعا، اقدامات مذکور چه تأثیری بر مسئولیت کیفری شخص حقوقی دارند. این پژوهش که از نوع کاربردی بوده و به شیوة توصیفی تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و رویکردی تطبیقی نگارش یافته است، به تحلیل این مسئله می‌پردازد. نتیجة این تحقیق آن است که نظام‌های حقوقی در پاسخ به پرسش فوق طریق واحدی را نپیموده‌اند. برخی از آنان، به فراخور قواعد حقوقی خود، نقشی را به این اقدامات اختصاص داده‌اند. بعضی دیگر نیز در این ‌باره موضع سکوت اتخاذ کرده‌اند و در نتیجه رویکرد آنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. چهار اثر عمده که بر اثبات چنین اقداماتی بار شده است عبارت‌اند از خدشه بر ارکان مسئولیت نیابتی، انتفاء مسئولیت کیفری، شمول قواعد تخفیف مجازات و صدور قرار تعلیق تعقیب کیفری. در تحلیل نظام حقوقی ایران به‌نظر می‌رسد، علی‌رغم فقدان صراحت قانونی، می‌توان نظارت و کنترل مؤثرِ شرکت بر رفتار نماینده را در کاهش مجازات شخص حقوقی یا بهره از نهادهای ارفاقی، مانند تعلیق تعقیب، مؤثر دانست. همچنین وفق قواعد موجود، برائت اشخاص حقوقی از مسئولیت به استناد این اقدامات وجه قانونی ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Role of Effective Monitoring and Control Mechanisms on Corporate Criminal Responsibility

نویسندگان [English]

  • Mohammad Yekrangi 1
  • Zeinab Zamani-babgohari 2
1 Assistant Professor, Department of Criminal law and Criminology, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Ph.D Student of Criminal law and Criminology, University of Tehran, Tehran. Iran.
چکیده [English]

Corporations often defend against criminal accusations by asserting that the wrongful actions of their representatives were arbitrary and contrary to the company’s established policies. They claim that despite implementing all reasonable preventative measures, the representative's criminal conduct violated the corporation's internal regulations. This raises a pivotal issue for judicial authorities, that is, whether these preventative measures influence corporate criminal responsibility if the corporation's claim is valid. This research, employing a descriptive-analytical method and a comparative approach, seeks to elucidate and analyze this issue. The findings reveal diverse approaches across different legal systems. While some legal systems recognize the significance of these measures, others do not address them, resulting in ambiguous interpretations. The study identifies four main legal consequences of establishing such measures: negation of vicarious (responsibility) liability, avoidance of criminal responsibility, mitigation of punishment, and the potential for agreements to suspend prosecution of corporations. An analysis of Iran's legal system suggests that, despite legal ambiguities, effective corporate monitoring and control over representatives' behavior can mitigate corporate punishment or persuade prosecutors to issue an agreement to suspend prosecution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reasonable precaution
  • Due diligence
  • Corporate specific defenses
  • Monitoring and control of representatives

مراجع

  1. منابع

    الف) فارسی

    1. ابصاری، میلاد (1398). ضوابط حاکم بر دادرسی کیفری اشخاص حقوقی. پایان‌نامه جهت اخذ درجۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
    2. آقایی‌نیا، حسین؛ محمودی جانکی، فیروز (1400). قانون جزای نمونه ایالات ‌متحدۀ آمریکا و یادداشت‌های توضیحی. تهران: میزان.
    3. الهام، غلامحسین، برهانی، محسن (1394). درآمدی بر حقوق جزای عمومی. ج 1، تهران: میزان.
    4. برهانی، محسن؛ پارساییان، عطیه (1392). عرف و مؤلفه‌های قانونی و مادی تشکیل‌دهندۀ پدیدۀ مجرمانه. حقوق اسلامی، 10(36)، بهار .
    5. رنجبر، حسین (1395). مسئولیت کیفری نیابتی. تهران: شهر دانش.
    6. شریفی، محسن (1398). مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام کیفری ایران و آلمان. فصلنامۀ حقوق تطبیقی، 11(111)، بهار و تابستان.
    7. شمس ناتری، محمدابراهیم؛ کلانتری، حمیدرضا؛ زارع، ابراهیم؛ ریاضت، زینب (1396). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. تهران: میزان.
    8. طباطبائی، محمدحسین (1386). نهایة الحکمة. ج 2، قم: مرکز انتشارات آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    9. طهماسبی، جواد (1396). جلوه‌های نوین حقوق کیفری، تهران: میزان.
    10. منصورآبادی، عباس (1396). حقوق جزای عمومی، ج 2، تهران: میزان.
    11. منصورآبادی، عباس (1398). مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در جدال دو قانون. مجموعه مقالات افق‌های نوین حقوق کیفری. تهران: میزان.

     

    ب) انگلیسی

    1. Australian Law Reform Commission (ALRC), (2020). Corporate Criminal Responsibility, Australia, Report 136.
    2. Beviá, J. G. (2014). Compliance programs as evidence in criminal cases. In: Brodowski, D. et. al. (eds.), Regulating Corporate Criminal Liability. Cham: Springer International Publishing.
    3. Biegelman, M. T. (2008). Building a world-class compliance program: Best practices and strategies for success. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons.
    4. Clifford Chance. (2016). Corporate Criminal Liability. London.
    5. De Smet, K., & Janssens, E. (2019). Criminal liability of legal entities under Belgian law, A High-level Overview. Compliance Elliance Journal, 5(2).
    6. Hallevy, G. (2012). The matrix of derivative criminal liability. Springer Science & Business Media, Heidelberg.
    7. Huff, K. B. (1996). "The role of corporate compliance programs in determining corporate criminal liability: A suggested approach." Columbia. Law Review Association. Volume 96. Number 5.
    8. Minkes, J., & Minkes, L. (Eds.). (2008). Corporate and white collar crime. London. Sage.‌
    9. Kowal, S. M. (1998). Corporate compliance programs: A shield against criminal liability. Food and Drug Law Journal, Volume 53. Number 3.
    10. Leader-Elliott, I. (2002). The Commonwealth Criminal Code: a guide for practitioners. Australian institute of judicial Administration. Commonwealth Attorney-General's Department.‌
    11. Markoff, G. (2013). Arthur Andersen and the myth of the corporate death penalty: Corporate criminal convictions in the twenty-first century. University of Pennsylvania Journal of Business Law. Volume 15, 3.
    12. Muñoz de Morales, M. (2014). “Corporate Responsibility and Compliance Programs in Australia”. In: Manacorda, S., Centonze, F., Forti, G. (Eds.), Preventing Corporate Corruption. The Anti-bribery Compliance Model. Springer, London.
    13. Martín, A. N., & de Morales, M. M. (2014). “Compliance Programs and Criminal Law Responses: A Comparative Analysis”. In: Manacorda, S., Centonze, F., Forti, G. (Eds.), Preventing Corporate Corruption. The Anti-bribery Compliance Model. Springer, London.
    14. OECD Anti-Corruption Network. (2015). Liability of Legal Persons for Corruption in Eastern Europe and Central Asia.
    15. Walsh, C. J., & Pyrich, A. (1994). Corporate compliance programs as a defense to criminal liability: Can a corporation save its soul. Rutgers Law Revie, volume 47, Number 2.
    16. Wellner, P. A. (2005). Effective compliance programs and corporate criminal prosecutions. Cardozo Law Review, volume 27, Number 1.
مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی
دوره 54، شماره 2
اسفند 1403
صفحه 533-515

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار