تحول مجازات‌ها در پرتو تغییر نگرش در ارزش‌های فرهنگی در دوران مشروطه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترای گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22059/jqclcs.2024.366627.1880

چکیده

مجازات‌ها در طول تاریخ همواره در حال تغییر بوده‌اند، چراکه مجازات یک نهاد و پدیدة اجتماعی است و انواع و میزانش نیز به تحولات تاریخی و اجتماعی وابسته است. در ادبیات حقوقی اروپایی و آثار موجود در این زمینه زمانی‌که از تحول در مجازات‌ها صحبت می‌شود، منظور تحول و تغییر در مجازات‌‌های قانونی است یا آنچه را که امروزه «مجازات دولتی یا حکومتی» می‌نامند. اما وضع مجازات‌ها در ایران تا پیش از مشروطه متفاوت است، چراکه قانون مدونی وجود نداشت تا بتوان از تحول مجازات‌های دولتی صحبت کرد. در این دوران تحولی اساسی و شگرف در طول تاریخ کیفری ایران رخ می‌دهد و برای نخستین‌‌بار کلیت نظام اعمال کیفر در قانون اساسی و سپس در قانون جزای عرفی سال 1295 شمسی جنبة قانونی به خود می‌گیرد. تا پیش از مشروطه و اهتمام عمومی برای قانونی شدن کیفر، تلاش‌هایی که متفکران و منصب‌دارانی چون امیرکبیر، میرزا حسین‌خان سپهسالار و افراد دیگر در جهت اصلاح نظام کیفری از جمله مجازات‌ها انجام دادند، به‌سرعت نتیجه نبخشید، اما با تحول در ارزش‌های فرهنگی خواه ایجاد ارزش‌های جدید و خواه تغییر در سلسله‌مراتب ارزش‌های فرهنگی، زمینه برای قانونی شدن مجازات‌ها فراهم شد. ازاین‌رو می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که کدام ارزش‌های فرهنگی در سراسر این دوران توجیه‌کنندة بی‌قاعدگی مجازات‌ها بود و چگونه تغییر در ارزش‌های فرهنگی موجب شد تا کیفر، نظام‌مند شده و مدون شود. مدعای این پژوهش این است که مسئله‌ای که در این دوران به‌وضوح قابل رؤیت است، تحول در ارزش‌های فرهنگی به ویژه قانون‌خواهی را می‌توان عامل اصلی قانونی شدن مجازات‌ها دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The evolution of punishments in the light of changing attitude in cultural values during the constitutional era

نویسندگان [English]

  • Firouz Mahmoudi janaki 1
  • Seyed Mohammad Mahdi Hosseini haji abadi 2
1 Associate Professor, Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Student of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Throughout history, punishments have undergone significant changes as a result of being a social institution and phenomenon, with the types and severity of punishments being influenced by historical and social developments. When discussing the evolution of punishments in European legal literature and related works, the focus is typically on the progression and alterations in legal punishments, often referred to as "state punishments" today. However, the nature of punishments in Iran has been distinct, especially prior to the establishment of a codified law that would allow for the examination of the evolution of state punishments. This period marked a notable and substantial transformation in Iran's criminal history when punishment became legally institutionalized in the Constitution, followed by the introduction of the Customary Penal Code of 1295. Despite efforts by thinkers and officials, such as Amir Kabir and Mirzā Hossein Khān-e Sepahsālār, to reform the penal system, including punishments, progress was slow prior to the rise of constitutionalism and public concerns about the legalization of punishments. It was the shift in cultural values, whether through the emergence of new values or the reordering of existing cultural values that ultimately paved the way for the legalization of punishments. Therefore, it is important to explore how cultural values justified the irregularity of punishments during this period and examine how changes in these cultural values led to the systematization and codification of the punishment system. This research posits that the prominent issue in this era is the changing cultural values, particularly the growing societal insistence on law enforcement, which can be seen as the primary catalyst for the legalization of punishments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social values
  • cultural values
  • transformation of cultural values
  • arbitrary punishments
  • legal punishment

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. آرین‌پور، یحیی (1372). از صبا تا نیما. ج2، چ پنجم، تهران: زوار.
    2. آزاد ارمکی، تقی (1397). جامعه‌شناسی فرهنگ، چ دوم، تهران: علم.
    3. آدمیت، فریدون (1351). اندیشة ترقی و حکومت قانون (عصر سپهسالار). چ اول، تهران: خوارزمی.
    4. اصفهانیان، داوود؛ تسوجی‌زاد، یداله و قره‌داغی، معصومه (1400). نظام قضایی ایران در عصر قاجار و تحول آن در پرتو انقلاب مشروطه. فصلنامة علمی سیاست جهانی، زمستان، 4، 239-257.
    5. اعتماد‌السلطنه، محمدحسن‌خان (1357). صدرالتواریخ. چ دوم، تهران: روزبهان.
    6. الیاس، نوربرت (1392). چیستی جامعه‌شناسی. غلامرضا خدیوی، چ اول، تهران: جامعه‌شناسان.
    7. الیاس، نوربرت (1393). در باب فرایند تمدن (بررسی‌هایی در تکوین جامعه‌شناسی و روانشناختی آن). غلامرضا خدیوی، چ اول، تهران: جامعه‌شناسان.
    8. اینگلهارت، راند اف (1400). تحول فرهنگی. بهزاد عطارزاده، چ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
    9. بروگش، هینریش (1389). سفری به دربار سلطان صاحب‌قران. محمدحسین کردبچه. تهران: اطلاعات.
    10. پولاک، یاکوب‌ادوارد (1368). سفرنامة پولاک، ایران و ایرانیان. کیکاووس جهانداری، چ دوم، تهران: خوارزمی.
    11. ثواقب، جهانبخش (1394). مجازاتهای عرفی مجرمان در عصر قاجاریه (از آغاز تا مشروطه 1209_1324ق)؛ جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1، بهار و تابستان، 23-45.
    12. جمالزاده، سیدمحمدعلی (1345). خلقیات ما ایرانیان. چ چهارم، تهران: مجلة مسائل ایران.
    13. راسخ، محمد و بخشی‌زاده، فاطمه (1397). شرع‌گرایان و قانون در عصر انقلاب مشروطه ایران. مجلة حقوقی دادگستری، ش 101، بهار، 116-85.
    14. رضوانی، هما (1362). لوایح آقا شیخ فضل‌الله نوری. چ اول، تهران: تاریخ ایران.
    15. روشه، گی (1375). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی عمومی: سازمان اجتماعی. هما زنجانی‌زاده، چ اول، تهران: سمت.
    16. صبوری‌پور، مهدی و خلیل‌زاده، ایرج (1397). قانون جزای عرفی و نقش آن در شکل‌گیری حقوق کیفری ایران. پژوهش حقوق کیفری، 24، پاییز، 225-255.
    17. طیبی، سیدمحمد (1387). محاکم شرع در دورة قاجاریه (تا انقلاب مشروطه). مجلة پژوهش‌های اسلامی، ش 3، پاییز، 181-200.
    18. عامری گلستانی، حامد (1400). عدالت و قانون در اندیشة تجددگرایان متقدم در ایران عصر قاجار. پژوهشنامة علوم سیاسی، 3، تابستان، 149-182.
    19. عبدی، عباس و گودرزی، محسن (1388). تحولات فرهنگی در ایران. چ اول، تهران: علم.
    20. علوی، سیدمحمدهاشم (1397). بررسی تعامل شرع و قانون در امور کیفری در دوران قاجار تا پیش از مشروطه. چکیده مقالات همایش بین‌المللی تحولات حقوق کیفری کشورهای اسلامی در پرتو تعامل شرع و حقوق، چ اول، تهران: میزان.
    21. علوی، سیدمحمدهاشم (1397). بررسی دیدگاه‌های اندیشمندان عصر مشروطه دربارة تعامل شرع و قانون در قوانین جزایی. چکیده مقالات همایش بین‌المللی تحولات حقوق کیفری کشورهای اسلامی در پرتو تعامل شرع و حقوق، چ اول، تهران: میزان.
    22. غفاری، هدی (1390). بررسی میان حاکمیت قانون و حاکمیت شرع در نظام حقوقی مشروطه. پژوهش‌های حقوقی، نیمسال اول، 19، 217-241.
    23. فلور، ویلم (1365). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار. ابوالقاسم سری، ج 1، چ اول، تهران: توس.
    24. فوران، جان (1398). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی. احمد تدین، چ هجدهم، تهران: رسا.
    25. فوروکاوا، نوبویوشی (1384). سفرنامة فوروکاوا. هاشم رجب‌زاده، کینیجی یه‌اورا، چ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    26. فوکو، میشل (1400). مراقبت و تنبیه، تولد زندان. نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چ هجدهم، تهران: نی.
    27. فیرحی، داوود (1400). مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشامشروطه). چ سوم، تهران: نی.
    28. قانون اساسی ایران، 1285 هجری شمسی.
    29. قانون جزای عرفی، 1295 هجری شمسی.
    30. کرمانی، ناظم‌الاسلام (1398). تاریخ بیداری ایرانیان. ج 1و2 ، چ هشتم، تهران: پیکان.
    31. کسروی، احمد (1373). تاریخ مشروطة ایران. چ هفدهم، تهران: امیرکبیر.
    32. کوثری، مسعود (1379). آسیب‌شناسی فرهنگی ایران در دورة قاجار. چ اول، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
    33. کریستی، نیلز (1397). دگرش ارزش کیفری. سید درید موسوی مجاب، چ اول، تهران: بهنامی.
    34. گارلند، دیوید (1395). مجازات و جامعة مدرن. نبی‌اله غلامی، چ اول، تهران: میزان.
    35. گارلند، دیوید (1397). فرهنگ کنترل. حمیدرضا ملک محمدی، چ اول، تهران: میزان.
    36. لمبتون، آن‌کاترین (1375). ایران عصر قاجار: ترجمه و گفتاری در باب ایران‌شناسی. سیمین فصیحی، چ اول، مشهد: جاودان ‌خرد.
    37. محسنی، منوچهر (1396). بررسی در جامعه‌شناسی فرهنگی ایران. چ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
    38. محسنیان‌راد، مهدی (1376). انقلاب، مطبوعات و ارزش‌ها (مقایسة انقلاب اسلامی و مشروطیت). چ اول، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
    39. مرادخانی، فردین (1395). مفهوم قانون در جدال فقیهان عصر مشروطه. دوفصلنامة حقوق اساسی، 25، بهار و تابستان، 151-174.
    40. مرادخانی، فردین (1398). مقدمات مشروطه‌خواهی. چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    41. مرادی‌نژاد، حسین و پژوم شریعتی، پرویز (1353). پژوهش دربارة فرستادن دانشجو به خارج در دورة قاجار و پهلوی. مطالعات جامعه‌شناختی، تابستان، 4، 90-115.
    42. مستوفی، عبدالله (1343). شرح زندگانی من. ج1 و 2، چ دوم، تهران: زوار.
    43. منطقی، فائزه (1399). حقوق کیفری ایران در دوران مشروطه در پرتو مناسبات قانون و شرع. تحولات حقوق کیفری کشورهای اسلامی در پرتو تعامل شرع و حقوق، چ اول، تهران: میزان.
    44. موسوی‌ مجاب، سید درید و مهذب، مریم (1399). جستارهایی در جامعه‌شناسی کیفری. چ اول، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
    45. میرزاصالح، غلامحسین (1384). مذاکرات مجلس اول. چ اول، تهران: مازیار
    46. ناطق، هما (1355). میرزاملکم خان، روزنامه قانون. چ اول، تهران: امیرکبیر.
    47. نائینی، محمدحسین (1378). تنبیه الامه و تنزیه المله. چ نهم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    48. هادیانی، میریاشا (1402). اندیشة کیفری در تنظیمات میرزا‌ حسین‌خانی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
    49. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1379). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی. حسن افشار، چ اول، تهران: مرکز.
    50. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1372). اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلطة پهلوی. محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چ اول، تهران: مرکز.
    51. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1380). تضاد دولت و ملت، نظریة تاریخ و سیاست در ایران. علیرضا طبیب، چ اول، تهران: نی.

    ب) انگلیسی

    1. Algar, H. (1969). Religion and State In Iran. University of California Press.
    2. Gilber, G. (1979). The Persian Economy in the Mid-19th Century. Die WELT DES Islams, New Series, 19, 177-211.
    3. Sutherland, E., & Cressey, D. (1970). Criminology. University of California.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار