تعزیر مدنی در سایة جرم تعزیری؛ بازتحلیل انتقادی اثر وضعیِ جرم انتقال مال با انگیزة فرار از پرداخت دین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.

2 گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

جرم انتقال مال با انگیزة فرار از پرداخت دین پیوندی وثیق با تحلیل ابعاد مدنی آن دارد، به‌نحوی که شناسایی شرایط حقوقی آن از گذر تحلیل ارکان مادی و روانی جرم مورد بحث می‌گذرد. به‌طور مشخص این مسئله بررسی شد که منظور از «انتقال» به‌عنوان رفتار تشکیل‌دهنده در این جرم چیست و از نظر قانونی نقش انتقال‌دهنده و انتقال‌گیرنده در تحقق این انتقال مجرمانه مال به چه صورت است؟ با باور به این ایده که انتقال را باید بر پایة مفهوم حقوقی آن تحلیل کرد، استدلال شد که انتقال تنها با عقود، چه معوض و چه غیرمعوض، محقق می‌شود، ولی ایقاعات را در برنمی‌گیرد. بدین‌ترتیب آن را جرمی طرفینی تفسیر کردیم و بر همین اساس مخالف با دیدگاهی که برای انتقال‌گیرنده نقش اصلی قائل نیست، او را مرتکب اصلی دانستیم. از نظر رکن روانی به این پرسش مهم پرداخته شد که چرا به‌جای «قصد/سوءنیت» از «انگیزه» استفاده شده است؟ به‌نظر می‌رسد علت این امر، تنظیم قانون بر پایة ملاحظات حقوق قراردادها و عمد در عدم استفاده از قصد بوده و در نتیجه، از نظر جزایی تفسیر آن به «سوءنیت یا قصد مجرمانه» صحیح‌تر و با اصول سازگارتر است. در مرحله واکنش به ابهامات مهمی توجه شد؛ از یک ‌سو، پاسخ داده شد که اطلاق «تعزیر مدنی» به «جریمه» که ضمانت اجرایی مختص انتقال‌گیرنده عالم است، با ماهیت آن انطباقی دقیق‌تر دارد و واجد آثار تعزیر جزایی نیست. سرانجام، از نظر مدنی و با رویکردی انتقادی، این پرسش بسیار مهم مدنظر قرار داده شد که هریک از سه راهکار حقوقی «بطلان»، «عدم نفوذ» و «غیرقابل استناد بودن قرارداد در برابر طلبکار» درباره معامله با انگیزة فرار از دین که با ممنوعیت کیفری مواجه شده، تا چه اندازه با نظر واقعی قانونگذار سازگاری دارد و آیا نمی‌توان وضعیت حقوقی دیگری را برای چنین معاملاتی برگزید که از جامعیتی بیشتر برخوردار باشد و با مبانی حقوقی نیز سازگارتر؟ فرضیة ما «صحت مطلق» معامله با انگیزة فرار از دین، چه نسبت به طرفین معامله و چه در برابر طلبکاران است. اگرچه پذیرش این دیدگاه در بادی امر دشوار می‌نماید و شاید گمان شود به‌درستی قادر به تأمین منافع طلبکاران نیست، با تحلیل ابعاد حقوقی و کیفری موضوع، قابل دفاع که ارجح می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Civil Penalties in the Shadow of Criminal Offence: A Critical Reassessment of Fraudulent Alienation

نویسندگان [English]

  • Reza Daryaee 1
  • Jamshid Gholamloo 2
1 Department of Law, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Guilan, Iran.
2 Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The concept of fraudulent alienation in Iranian law possesses a complex nature, particularly in relation to criminal and civil law. Although the law acknowledges the term "alienation", legal professionals and judicial precedents have often referred to it as a transaction. Consequently, when analyzing this criminal act, it becomes necessary to delve into the exact meaning of the term and determine whether it encompasses unilateral legal actions. Additionally, the interpretation of "motive" within the realm of criminal law requires further scrutiny. From a civil standpoint, legal practitioners have proposed various possibilities, such as "nullity," "invalidity," and "non-enforceability of the contract towards the creditor," to address the legal consequences of such criminalized transactions. This article critically examines how well each of these conventional legal solutions aligns with the true intentions of the legislator and explores the potential for alternative legal scenarios. Our hypothesis posits the "absolute validity" of fraudulent alienation concerning both the parties involved in the transaction and the creditors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fraudulent alienation
  • Validity of contract
  • Criminal sanctions
  • Creditor
  • Enforcement of Financial Judgments Act

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. اردبیلی، محمدعلی (1392). حقوق جزای عمومی. ج1، چ سی‌ویکم، تهران: میزان.
    2. ایزانلو، محسن و شریعتی نسب، ابوالفضل (1391). مطالعة تطبیقی عدم قابلیت استناد در حقوق ایران و فرانسه. حقوق خصوصی، 9(2)، 35-66.
    3. آقایی‌نیا، حسین و رستمی، هادی (1397). جرائم علیه اموال و مالکیت. چ دوم، تهران: میزان
    4. بروجردی عبده، محمد (1380). حقوق مدنی. چ اول، تهران: مجد.
    5. برهانی، محسن و الهام، غلامحسین (1397). حقوق جزای عمومی. ج1، چ چهارم، تهران: میزان.
    6. برهانی، محسن و لطفعلی‌زاده، الهه (1401). تأملات؛ شرحی بر قانون مجازات اسلامی. چ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه قوة قضاییه
    7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). مجموعه محشی قانون مدنی. چ دوم، تهران: گنج دانش،
    8. خورسندیان، محمدعلی؛ سخنور، مهدی و جانبازی، داود (1398). تحلیل فقهی - حقوقی معاملات به قصد فرار از دین با توجه به قانون نحوة اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1394. مطالعات حقوقی، 3(11)، 71-103.
    9. درویش خادم، بهرام (1370). معامله به قصد فرار از دین. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، 26، 1-29.
    10. دریایی، رضا و کربلایی آقازاده، مصطفی (1399). تأملی بر رابطة قانون مسئولیت مدنی با موجبات ضمان قهری در حقوق ایران. مطالعات حقوقی، 12(3)، 93-125.
    11. ره‌پیک، حسن (1385). حقوق مدنی: حقوق قراردادها. چ اول، تهران: خرسندی.
    12. شهیدی، مهدی (1382). حقوق مدنی: تشکیل قراردادها و تعهدات. چ سوم، تهران: مجد.
    13. صبوری‌پور، مهدی و موسوی، سیدپوریا (1402). حقوق کیفری عمومی اطفال و نوجوانان. چ اول، تهران: میزان.
    14. صفایی، سیدحسین (1383). دورة مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. چ دوم، تهران: میزان.
    15. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1376). سؤال و جواب. به اهتمام دکتر سیدمصطفی محقق داماد، چ اول، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    16. قاسمی حامد، عباس (1387). حقوق مدنی: شرایط اساسی شکل‌گیری قرارداد. چ اول، تهران: دراک.
    17. قجاوند، محسن و شیرزاد، امید (1399). تحلیل کاربردی بزه معامله با قصد فرار از دین در قانون و رویة قضایی ایران. پژوهش حقوق کیفری، 8(30)، 143-171.
    18. کاتوزیان، ناصر (1383). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. ج 2، چ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    19. محسنی، حسن (1395). نوآوری‌های قانون نحوة اجرای محکومیت‌های مالی. پژوهش حقوق خصوصی، 4(14)، 85-107.
    20. محقق داماد، سیدمصطفی و حاجیان، هانی (1400). نظریة عمومی جریمة مدنی (تعزیرات غیرکیفری) در فقه و حقوق ایران. مجلة حقوقی دادگستری، 85(114)، 193-221.
    21. محقق داماد، سیدمصطفی (1390). مباحثی از اصول فقه، دفتر اول: مباحث الفاظ. چ هفدهم، تهران: علوم اسلامی.
    22. محمدی، پژمان؛ مظفری، محبت و کشاورز بهادری، نرگس (1399). تحلیل اقتصادی معامله به قصد فرار از دین در ایران. دوفصلنامة دانش حقوق اقتصادی، 27(18)، 203-221.
    23. مکارم شیرازی، ناصر (1425). تعزیر و گسترة آن. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع).
    24. منصورآبادی، عباس (1396). حقوق جزای عمومی 2. چ اول، تهران: میزان.
    25. میرزانژاد جویباری، اکبر (1390). وضعیت حقوقی قرارداد فروش مال مرهونه «بطلان، عدم نفوذ یا عدم قابلیت استناد». مطالعات حقوق خصوصی، 41(2)، 281-299.
    26. میرمحمدصادقی، حسین (1400الف). حقوق جزای عمومی 2 (مسئولیت کیفری). چ اول، تهران: میزان.
    27. میرمحمدصادقی، حسین (1400ب). حقوق جزای عمومی 1 (پدیدة مجرمانه). چ دوم، تهران: میزان.

    ب) عربی

    1. اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. چ اول، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    2. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1414ق). تذکره الفقها. ج 14، چ اول، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
    3. حلی، ابن ادریس (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. ج 3، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی
دوره 53، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 74-47

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار