رویکرد جرم‌شناختی به جرم‌انگاری و پاسخ‌گذاری در حوزۀ ساختار نظام شهرسازی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 گروه حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

3 گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

10.22059/jqclcs.2023.342996.1762

چکیده

جرم‌شناسی حقوقی به‌عنوان یکی از جلوه‌های جرم‌شناسی کاربردی، به نقد فنی نهادهای حقوق کیفری می‌پردازد و راهکارهای جایگزین را پیشنهاد می‌کند. یکی از مهم‌ترین نهادها در ساختار کلان کشور، نظام شهرسازی و مدیریت شهری بوده و جرائم حوزۀ شهرسازی نیز به‌دلیل نقش حوزۀ مذکور در زندگی بیش از 70 درصد از جمعیت کشور که ساکن در شهرها هستند از اهمیت فراوانی برخوردار است. به‌رغم نقش و جایگاه جرائم حوزۀ شهرسازی، تحقیقی که ساختار نظام مذکور را از منظر جرم‌شناسی بررسی کرده باشد، صورت نگرفته است. در اندک تحقیقات انجام‌شده نیز تمرکز اصلی بر تحلیل فساد در حوزۀ شهرسازی بوده و سایر جرائم مرتبط با ساختار مذکور مورد غفلت واقع ‌شده است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و نیز با رویکردی جرم‌شناختی به بررسی جرم‌انگاری و پاسخ‌گذاری در حوزۀ ساختار شهرسازی که متشکل از قواعد و مقررات پراکنده، کنشگران متعدد و کنش آنها در بستر ساختار موجود بوده پرداخته شده است. ازمهم‌ترین عوامل جرم‌زا در ساختار نظام شهرسازی، دولتی بودن و نیز تعدد کنشگران در آن حوزه است. ساختار مالی نظام شهرسازی و نیاز ساختار مذکور به درآمد حاصل از بزه و تخلف سبب شده است که ارتکاب بسیاری از تخلفات و جرائم در آن حوزه، در هماهنگی میان مرتکبین با اجزای دولتی و عمومی ساختار صورت گیرد. علاوه بر آن، نحوۀ قانونگذاری نیز از عوامل مؤثر در جرم‌زایی ساختار شهرسازی است. پراکندگی مقررات کیفری، سرگردانی درجرم‌انگاری و کیفرگذاری و نیز عدم بازدارندگی پاسخ‌های کیفری، از مهم‌ترین پیامدهای این‌گونه از قانونگذاری است. بنابراین اصلاح ساختار شهرسازی جهت انطباق با نیازهای زندگی شهری و کاهش جرائم و تخلفات ضرورت دارد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criminological Approach to Criminalization and Response in the field of urban planning system structure

نویسندگان [English]

  • Javad Azam sadeghi 1
  • Abbas Sheikholeslami 2
  • Hamidreza Mirzajani 3
1 Ph.D. Student, Depatement of Law, Faculty of Law & Political Science, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
2 Depatement of Law, Faculty of Law & Political Science, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
3 Depatement of Law, Faculty of Law & Political Science, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Legal criminology is a practical field of criminology that analyzes the technical aspects of criminal law institutions and suggests alternative solutions. The urban planning and management system is an important institution in the country's overall structure, and crimes related to urban planning are of great significance due to the role of this area in the lives of the population living in cities. However, despite its importance, no study has examined the system's structure from a criminological perspective. Only a few studies have focused on analyzing corruption in urban planning, while other relevant crimes have been ignored. This research aims to examine and analyze the structure of urban planning from a criminological standpoint, using a descriptive-analytical approach. The urban planning system is a complex combination of various rules, regulations, and participants, making it difficult to analyze. The most significant factors contributing to the development of crime in the urban planning system are its governmental structure and the diversity of actors in the field. The financial structure of the urban planning system, coupled with its dependence on income from crime and violations, has led to the commission of numerous offenses and crimes that involve coordination between the offenders and the government and public elements of the structure. The enactment of legislation plays a crucial role in the creation of crime within urban planning structures. The current situation, which involves a scattered set of criminal regulations, confusion in criminalization and prosecution, and inadequate deterrents for criminal responses, results in significant consequences

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal criminology
  • Criminalization
  • Response
  • Urban Planning Structure
  • City

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. ابراهیمی شهرام (1387). بازدارندگی از منظر حقوقی و جرم‌شناسی. نشریۀ کارآگاه، 5، 147-174.
    2. پرهیزکاری، سیدعباس؛ رزقی، ابوالفضل و الماسی، مجید (1396). تعارض منافع. راهکارهای پیشگیری و مدیریت. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی.
    3. پنی‌گرین و تونی وارد، ترجمۀ نبی غلامی (1398). جرم حکومتی (دولت‌ها، خشونت و فساد). چ اول، تهران: مجد.
    4. توسلی، غلامعباس (۱۳۹۶). نظریه‌های جامعه‌شناسی. چ نوزدهم، تهران: سمت.
    5. جوادی، محمد اسلم و نیک‌پی، امیر (۱۳۸۹). ایده و مفهوم ساختارگرایی با بررسی آرای سوسور و لوی اشتراوس. معرفت فرهنگی اجتماعی، 1(3)، 177-203.
    6. خضری محمد (۱۳۸۴). تحلیل نهادی فساد اداری. فصلنامۀ مطالعات راهبردی، 8(3)، 513-530.
    7. رفیع پور فرامرز (۱۳۸۸). سرطان اجتماعی فساد. چ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    8. روستایی مهرانگیز و رحمانیان، حامد (۱۳۹۶). جرم‌های زیست‌محیطی. مجموعه مقالات در دانشنامه علوم جنایی اقتصادی. چ اول، تهران: میزان.
    9. شاطریان محمود (۱۳۹۳). ارائۀ الگوی مطلوب حقوق شهری و مقایسه آن با نظام حقوق شهری ایران. رسالۀ دکتری دانشگاه تهران .پردیس فارابی.
    10. شاطریان محمود و جاویدپناه، علی (۱۳۹۹). درنگی بر جرم انگاری شهرسازی در ایران. فصلنامۀ علمی حقوقی قانون یار، 4(13)، 361-378.
    11. شیری، عباس و جعفرپورصادق، الهام (1400). گونه‌شناسی جرائم دولتی مبتنی بر قوانین غیرقانونی و فاقد مشروعیت. مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 51(2)، 345-371.
    12. صامتی مجید و بخشایش، الهام (۱۳۹۱). تحلیلی از شکل‌گیری رانت در ترکیب درآمدها در بودجۀ شهرداری اصفهان با تأکید بر فروش تراکم. فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی، 3، 47-66.
    13. صفاری، علی (1391). مقالاتی در جرم‌شناسی و کیفرشناسی. چ اول، تهران: جنگل.
    14. صیقل، یزدان (1397). مطالعۀ حقوقی- جرم‌شناختی جرم در جامعۀ مخاطره‌آمیز، رسالۀ دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
    15. علی‌آبادی، عبدالحسین (۱۳۶۷). حقوق جنائی. ج 1، چ اول، تهران: فردوسی.
    16. غلامی، حسین (1391). اصل حداقل بودن حقوق جزا. فصلنامۀ حقوق کیفری، 2، 41-65.
    17. فکوهی، ناصر (۱۳۹۵). انسان‌شناسی شهری. چ دهم، تهران: نشر نی.
    18. کاشانی، محمود (۱۳۹۱). حقوق مالکانه در پرتو مقررات شهرسازی. نشریۀ تحقیقات حقوقی، 57، 7-50.
    19. کامروا، سید محمدعلی (۱۳۹۱). شهرسازی معاصر ایران. چ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    20. کامیار، غلامرضا (۱۳۹۵). شهر در پرتو رویۀ قضایی. چ اول، تهران: مجد.
    21. کامیار، غلامرضا (۱۳۹۸). حقوق شهری و شهرسازی. چ دوازدهم، تهران: مجد.
    22. گرجی فرد، حمیدرضا (1395). جرم‌شناسی سبز. چ اول، تهران: میزان.
    23. گسن ریموند، ترجمۀ مهدی کی‌نیا (1370). جرم‌شناسی کاربردی. چ اول، تهران: چاپخانۀ علامه طباطبائی.
    24. لاله‌پور منیژه (۱۳۸۸). مدیریت شهری و سازمان‌یابی فضایی کلان‌شهر تهران. رسالۀ دکتری،‌ دانشگاه تربیت ‌معلم.
    25. ‏ محقق داماد، سیدمصطفی و درویش‌زاده، محمد (۱۴۰۱). آوار «تعارض منافع» بر سر مردم رنج دیده آبادان. دانشنامه‌های حقوقی، 14، 7-15.
    26. مصلی‌نژاد، عباس (۱۳۹۵). سیاستگذاری ساختار قدرت در ایران. چ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    27. معاونت برنامه‌وبودجه و مرکز آمار ایران(۱۳۹۷). نتایج کلی سرشماری نفوس و مسکن۱۳۹۵. مرکز آمار ایران.
    28. معصوم، جلال (۱۳۸۰). عوارض شهرداری؛ رویکرد و چالش‌ها‌. ماهنامۀ شهرداری‌ها، 23، 5-13.
    29. معصوم ،جلال (۱۳۸۰). سرانه و تراکم. ماهنامۀ شهرداری‌ها، 27، 38-40.
    30. محمدی ده‌چشمه، مصطفی و سعیدی، جعفر (1393). آسیب‌شناسی تخلفات موضوع کمیسیون‌های مادۀ 100 قانون شهرداری بر اساس یافته‌های تطبیقی از کلان‌شهرهای ایران. دوفصلنامۀ دانش و پژوهش حقوقی، 1، 138-166.
    31. محمودی جانکی، فیروز (1382). مبانی، اصول و شیوه‌های جرم‌انگاری. رسالۀ دکتری، دانشگاه تهران.
    32. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و هاشم بیگی، حمید (۱۳۹۷). دانشنامۀ جرم‌شناسی. چ پنجم، تهران: گنج دانش.
    33. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1397) درآمدی بر جرم‌شناسی انتقادی و گونه‌های آن، در عباس شیری (به کوشش). دانشنامۀ جرم‌شناسی محکومان، چ اول، تهران: میزان
    34. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1400). دربارۀ سیاست جنایی افتراقی، (دیباچه ویراست سوم)، در: درآمدی بر سیاست جنایی، کریستین لازرژ، ترجمۀ علی حسین نجفی ابرندآبادی، چ نهم، تهران: میزان.
    35. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1396). سیاست جنایی، در: نیازپور، امیرحسن (به کوشش). دانشنامۀ علوم جنایی اقتصادی، چ اول، تهران: میزان.
    36. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1397). سیاست جنایی در بزهکاری اقتصادی، در: نیازپور، امیرحسن (به کوشش)، سیاست جنایی در بزهکاری اقتصادی، چ اول، تهران: میزان.
    37. نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1392). درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری: فرصت‌ها و چالش‌ها، در: بایسته‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری. چ اول، تهران: میزان.
    38. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1395). جرم‌شناسی حقوقی(درآمدی بر جرم‌شناسی حقوق کیفری عمومی)، در نجفی ابرندآبادی، علی حسین (به کوشش)، دایرة‌المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی) کتاب دوم، چ دوم، تهران: میزان.
    39. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1398). تحولات جرم‌شناسی بزهکاری یقه‌سفیدها، (دیباچه) در: بزهکاری یقه‌سرخ‌ها، شهرداد دارابی، چ اول، تهران: میزان.
    40. هادیزاده بزاز، مریم (۱۳۹۲). مدیریت اراضی حریم شهرها؛ راهکاری اصولی در کاهش مشکلات شهری نمونه: کلان‌شهر مشهد. شهرسازی و معماری هفت شهر، 4(43 و 44)، 6-16.
    41. یزدانی، فردین (۱۳۸۲(. تولید رانت؛ گرانیگاه نظام درآمدی شهرداری‌ها. فصلنامۀ مدیریت شهری، 13، 12-17.

    ب) انگلیسی

    1. EUROPEAN PARLIAMENT “Third Fact-finding mission to Spain. Fact-finding mission report on March, 28th 2007”.
    2. Feng, D. (2017).‌Anti-corruption in Chinese urban planning: The case of adjusting FAR. Cities, 70.
    3. ‏Fernando, J. (2009).‎ Building Boom and Political Corruption in Spain”, South European Society and Politics, 14(3).
    4. Francesco, C. (2018). The illicit side of urban development: Corruption and organised crime in the field of urban planning. Urban Studies Journal.
    5. Francesco, C., & Moroni, S. (2015).Corruption in land-use issues: A crucial challenge for planning theory and practice. Town Planning Review, 86.
    6. The World Bank (1997). Helping Countries Combat Corruption.
مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی
دوره 53، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 46-21

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار