‎برساخت قضایی کنترل جرائم سایبری کودکان و نوجوانان: ‏به‌سوی ارائۀ نظریه‌ای داده‌بنیاد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.‏

10.22059/jqclcs.2023.359958.1849

چکیده

در این مقاله با بهره‌گیری از نظریۀ داده‌بنیاد برساخت‌گرا، درصدد تحلیل نقش برسازندۀ قضات مجتمع قضایی شهید فهمیده تهران در رسیدگی به رفتارهای معارض با قانون برخط کودکان و نوجوانان هستیم. در این زمینه، با پیروی از روش‌شناختی کیفی، برای جمع‌آوری داده‌ها از پنجاه‌ودو پرونده در بازۀ زمانی فروردین 1395­ تا فروردین 1401، چهار مصاحبۀ فشردة نیمه‌ساختاریافته با قضات شعب چهارگانة مجتمع و یادداشت‌نگاری‌های پژوهشگر بهره گرفتیم. جمع‌آوری داده‌ها تا نیل به اشباع نظری ادامه یافت و با استفاده از نرم‌افزار تحلیل داده‌های کیفی MAXQDA کدگذاری شد. با آشکار شدن ارتباط میان مقوله‌ها، نظریۀ برآمده از داده‌ها کشف شد. بنابر یافته‌های این پژوهش، چگونگی تعریف واقعیت مشکل رفتار معارض با قانون توسط مقام قضایی، نقش چشمگیری در تعیین طرحوارۀ کاربست الگو یا الگوهای خاصی برای پاسخگویی به رفتار معارض با قانون خواهد داشت. قضات اغلب با رویکردی فرایندی به پاسخ‌گذاری می‌پرداختند. الگوهای به‌کار گرفته‌شده به دو دستۀ الگووارۀ سه سطحی نوگرا و الگووارۀ دوسطحی سنتی تقسیم می‌شد. الگووارۀ سه سطحی نوگرا، بر محوریت حمایت‌مداری استوار بود و بیشترین تلاش برای حل مسئلۀ رفتار معارض با قانون و آثار ناشی از آن صورت می‌گرفت. درحالی‌که قضات باورمند به الگووارۀ دوسطحی سنتی با پایبندی به شکل‌گرایی حقوقی، درصدد احراز انتساب بزه و سنجش خطر احتمالی برای تعیین واکنش مناسب برمی‌آمدند. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که «فقدان ظرفیت‌های مشارکت با شبکه‌های اجتماعی» و «فقدان سیاست کیفری افتراقی رایانه‌ای نسل دیجیتال» دو چالش عمدۀ رویاروی قضات برای ارائۀ تفاسیری برسازنده همسو با منافع عالیه کودک و نوجوان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Judicial Construction of Controlling Juvenile Cyber Crimes: ‎Toward a Grounded Theory Approach

نویسنده [English]

  • Zahra Farhadi alashti
Department of Law, Faculty of Law, Ferdowsi University of Mashhad. Mashad, Iran. ‎
چکیده [English]

This study sought to analyze the constructive role of judges of the Shahid Fahmideh Judicial Complex in dealing with juvenile cybercrimes based on the Constructivist Grounded Theory.
By following a qualitative methodology, the research data were collected from fifty-two cases (April 1395 - April 1401), four intensive semi-structured interviews, and memo writing. Data collection continues until our findings reach theoretical saturation. The data were coded using MAXQDA software.  By revealing the relationship between the categories, the theory was discovered.
The manner in which the reality of the problem of behavior against the law is defined by the judges will play a significant role in determining the specific model or models to respond to it. Judges often responded with a procedural approach. The patterns used are divided into two categories: the modern three-level pattern and the traditional two-level pattern. The modern three-level model was based on the centrality of protectionism, and most efforts were made to solve the problem of behavior against the law and its consequences. Whereas, the judges who believed in the traditional two-level model by adhering to legal formalism sought to determine the guilt and assess the possible risk to determine the appropriate response.
"Lack of capacity to participate with social networks" and "lack of discriminatory computer criminal policy of the digital generation" are the two main challenges faced by judges to provide constructive interpretations in line with the best interests of children and adolescents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Direct victim
  • vicarious victim
  • therapeutic-supportive
  • preventive
  • legal.‎
  1. الف) فارسی

    1. برگر، پیتر و لوکمان، توماس (1399). ساخت اجتماعی واقعیت: رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت. ترجمۀ فریبرز مجیدی،چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
    2. بی‌نام (1398). بیست درصد محتوای اینترنت مناسب کاربران زیر ۱۸ سال است. به آدرس: < https://irna.ir/xjvH2h> آخرین بازدید آذر 1401.
    3. بی‌نام (1397). رئیس پلیس فتا ناجا: جرائم سایبری در کشور 900 درصد افزایش یافت. به آدرس: <https://irna.ir/xjpFyP> آخرین بازدید آذر 1401.
    4. حسینی، انسیه و شاملو، باقر (1399). حق بر سلامت روان کودکان و نوجوانان بزهکار در پرتو عدالت کیفری افتراقی. فصلنامة تحقیقات حقوقی، 23 (92).
    5. رجبی، فرناز و مهرا، نسرین (1396). پاسخ‌دهی به بزهکاری کودکان و نوجوانان: تخمینی یا ترمیمی.تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، 13(32).
    6. صادقی، ولی‌اله (1400). کیفرزدایی در ایران: نظریه و رویه. ویراست دوم، تهران: مجد.
    7. عزیزی، علی (1401). عدالت حل مسئله در آراء دادگاه‌های کیفری ایران. تهران: میزان.
    8. غلامی، حسین؛ مؤذن‌زادگان، حسنعلی و زائری، نفیسه (1398). الگوی حداقل مداخل در پاسخ به رفتارهای معارض با قانون کودکان و نوجوانان در مجتمع قضایی شهید فهمیده تهران (1395-۱۳۹6). فصلنامۀ حقوق کودک، 1(2).
    9. قورچی بیگی، مجید و شهران، معصومه (1397). میزان صدور احکام بازپرورانه در بزهکاری کودکان و نوجوانان بعد از تصویب قانون مجازات اسلامی 1392. مجلۀ حقوقی دادگستری، 82(102).
    10. محمد کوره‌پز، حسین؛ خدادی، ابوالقاسم و عزیزی، علی (1400)، «ابتکارعمل‌های کاربست برنامه‌های ترمیمی در محاکم کیفری اطفال و نوجوانان تهران. فصلنامۀ پژوهش حقوق کیفری، 9(5).
    11. مؤذن‌زادگان، حسنعلی (1397). دیباچۀ استاد حسنعلی مؤذن‌زادگان. دانشنامۀ عدالت کیفری کودکان و نوجوانان: دیدگاه‌ها، مدل‌ها و گرایش‌های بین‌المللی، به کوشش: تهمورث بشیریه. تهران: نگاه معاصر.
    12. مهرا، نسرین (1400). عدالت کیفری کودکان و نوجوانان. چ دوم. تهران: میزان.
    13. میرمجیدی،سپیده؛ حبیب‌زاده؛ محمد جعفر؛ فرجیها، محمد و امیدی، جلیل (1395). تحلیل برساخت‌گرایانۀ فرایند جرم‌انگاری در ایران بر اساس نظریۀ واقعیت اجتماعی جرم. فصلنامۀ پژوهش حقوق کیفری، 4(14).
    14. نادی بابایی، همت‌الله؛ غلامی، حسین؛ حاجی تبار فیروزجائی، حسن و اسماعیلی، مهدی (1399). الگوی پاسخ‌دهی به جرائم اطفال و نوجوانان در نظام قضایی ایران؛ مطالعۀ موردی در استان مازندران.  مجلۀ حقوقی دادگستری، (111) 84.
    15. نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین (1391). دربارۀ سن و علوم جنایی. دیباچه در پژوهشی در مبانی پیشگیری اجتماعی رشدمدار از بزهکاری اطفال و نوجوانان، نویسنده: محمود رجبی‌پور، تهران: میزان.
    16. نیازپور، امیرحسن (1396). حقوق کیفری کودکان و نوجوانان: فرایند پاسخ‌دهی با بزهکاری کودکان و نوجوانان. چ دوم،تهران: میزان.

    ب) خارجی

    1. Anderson, A.L., Spohn, C., (2010). Lawlessness in the federal sentencing process: A test for uniformity and consistency in sentence outcomes. Justice Quarterly, 27(3).
    2. Charmaz, K. (2014).Constructing grounded theory: A practical guide through qualitative analysis, Second edition, UK: Sage.
    3. Creswell, J. W. (2013). Qualitative Inquiry & Research Design: Choosing among Five Approaches. Third Edition, California: SAGE
    4. DeMarco, J. V. (2001). It’s not just fun and war games-Juveniles and computer crime. United States Attorneys’ Bulletin, 49(3).
    5. Garland D. (2013). Penalty and the penal state. Criminology, 51(3).
    6. Lehmann P. S. (2023). The trial tax and the intersection of race/ethnicity, gender, and age in criminal court sentencing. Law and human behavior, 47(1), 201–216. https://doi.org/10.1037/lhb0000514
    7. Ramey, D. M. (2018). The Social Construction of Child Social Control via Criminalization and Medicalization: Why Race Matters. Sociological Forum, 33(1).
    8. Weber, M. (1968). Economy and society: An outline of interpretive sociology, Berkeley: University of California press.
    9. Wooldredge J. (2010). Judges’ unequal contributions to extra-legal disparities in imprisonment­. Criminology, 48(2).
    10. Zimring, F., Langer, M., & Tanenhaus, D. (2017). Juvenile Justice in Global Perspective.USA: NYU Press.