حبس‌گرایی و تشدید مشکلات زندان‌ها در آیینه «تبصره ماده واحده الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق دانشگاه آیت‌ الله العظمی بروجردی (ره)، بروجرد، ایران

10.22059/jqclcs.2023.351024.1797

چکیده

امروزه اگر ابعاد معضل اعتیاد و مواد مخدر و روان­گردان برشمرده شود، بی­ شک، یکی از ابعاد مهم آن که هم دارای آثار اقتصادی است و هم دارای تبعات خانوادگی و اجتماعی و فرهنگی، مسأله افزایش جمعیت محکومان جرایم مواد مخدر و روان­گردان به مجازات حبس است. بنا بر این، نتایج تحقیقات و عبرت از تجربیات گذشته، این انتظار معقول را ایجاد می­کند که درباره افزایش جمعیت زندانیان جرایم مواد مخدر و روان­گردان تدبیری اندیشیده شود، و از راه تعمیم اصلاحات صورت گرفته در قوانین عام و یا با وضع مقررات خاص، در سیاست­های پیشین تجدیدنظر شود. با این حال، از نقطه نظر کیفر حبس، نه تنها این انتظار تا کنون محقق نشده، بلکه در نیمه دهه 1390 قانونی همسو با سیاست­های حبس­گرای گذشته و برخلاف همه یافته­ های علمی و تجربه­های قبلی به تصویب رسید که سیاست کیفری در قبال مواد مخدر و روان­گردان را در زمینه مجازات حبس تشدید نمود. این قانون چیزی نبود جز قانون ماده واحده الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر که گرایش به سخت­گیری و حبس­گرایی را در تبصره خود به نمایش    می­گذارد. این مقاله با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی چرایی و چگونگی تصویب تبصره مزبور، به ارزیابی آن مقرره از منظر سیاست حبس­زدایی پرداخته و به این نتیجه رسیده است که تصویب این قانون سخت­گیرانه، بیش از آنکه متکی به مبانی فقهی-حقوقی یا دلایل علمی باشد، به منظور اقناع طرف­داران مجازات اعدام و پاسخ به مطالبات کیفرگراییِ عوام­گرایانه ایشان صورت گرفته است. این مقرره، برخلاف سیاست­های کلی نظام، برنامه­های توسعه، و رویکرد قوانین عادی، به توسعه و تقویت حبس­گرایی پرداخته، نظام عدالت کیفری را با مشکلات عدیده­ای همچون تشدید تورم جمعیت زندانیان و افزایش هزین­ه های زندان­ها، افزایش مشکلات خانواده محکومان و وارد کردن نوجوانان و جوانان به چرخه رسمی عدالت کیفری مواجه می­ کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Tendency to Imprisonment and exacerbation of prisons’ problems in the mirror of Note of Article added to War against Narcotic Drugs Act

نویسنده [English]

  • Javad Riahi
چکیده [English]

Nowadays, increase of prison population (convicted criminals for narcotic drugs and psychedelics) is an important aspect of the problem of narcotic drugs and psychedelics. Considering the studies’ results and experiences of the past, therefore, it is reasonably prospected that policies in this aspect should be revised. In the viewpoint of incarceration penalty, however, not only the prospect has not been occurred, but the penal policy of narcotic drugs and psychedelics over imprisonment has been exacerbated in the middle of 1390 decade with ratification of Acts that was favorable with the last incarcerating policies including the note of Article added to narcotic drugs and psychedelics Act that represents severity and tendency to imprisonment. This article by descriptive-analytical method examines reasons and quality of the Act and evaluates it with the viewpoint of decarceration policy and concludes that the Act enacted for satisfying adherents of execution and to response to their populist applications of penalty, instead of relying on jurisprudential-legal bases or scientific reasons. The Act develops and strengths tendency to imprisonment on the contrary to general policies of the State, development programs, and approach of the statutes. It also confronts criminal justice system with several problems like increase of prison population, increase of costs of prisons, raise of problems of convicted person’s family and engagement of juveniles in criminal justice system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narcotic Drugs
  • Psychedelics
  • Tendency to Imprisonment
  • Prison Population

مراجع

  1. الف) فارسی

    - کتاب­ها و مقاله­ها

    1. آشوری، محمد (1394)، جایگزین­های زندان یا مجازات­های بینابین، چ سوم، تهران: گرایش.
    2. احمدی، حبیب (1396)، جامعه شناسی انحرافات، چ هشتم، تهران: سمت.
    3. احمدی، حبیب و ایمان، محمدتقی (1385)، «بررسی تأثیر مجازات مجرمین مواد مخدر بر کیفیت زندگی خانواده­های آنان: مورد مطالعه خانواده­های زنداینان مواد مخدر شهر شیراز»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، شماره 1، صص 1-19.
    4. باقی، عماد الدین و موسوی، میرطاهر (1396)، «پیامدهای زندانی شدن بر خانواده زندانیان»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال 6، شماره 3، صص 517-550.
    5. بهره­مند، حمید (1396)، «سیاست حبس زدایی در نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال 26، شماره 82، صص 357-382.
    6. پورهاشمی، سیدعباس (1383)، زندان هنر تنبیه یا مجازات قانونی، چ اول، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
    7. جلیلیان، فرزاد و میرزایی علویجه، مهدی و آموئی، محمدرضا و زینت مطلق، فاضل و حاتم­زاده، ناصر و وردی­پور، حمیداله (1392)، «بررسی میزان شیوع و الگوی سوء مصرف مواد در زندانیان شهر کرمانشاه»، فصلنامه بهداشت و ارتقاء سلامت، سال 1، شماره 2، صص 41-48.
    8. خلیل­زاده، ایرج و حسنی، میثم (1398)، محشای قانون مبارزه با مواد مخدر، چ اول، تهران: خرسندی.
    9. ذبحی، حسن (1399)، شرح و بررسی ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1396، ج1، چ دوم، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
    10. رحمدل، منصور (1386)، «علل افزایش جمعیت کیفری در مورد جرم­های مربوط به مواد اعتیاد آور غیر قانونی»، مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، چ اول، تهران: میزان، صص 27-46.
    11. جعفرقلی، ناصر (1386)، «راهکارهای کاهش جمعیت کیفری، مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان»، چ اول، تهران،: میزان، صص 137-142.
    12. داوودی گرمارودی، هما (1386)، «اندیشه­های مجازات و عوامل مؤثر بر حجم جمعیت کیفری»، مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، چ اول، تهران: میزان، صص 47-64.
    13. شهیدزاده، ژاله (1386)، «راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان­ها با تکیه بر قرار کفالت»، مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، چ اول، تهران: میزان، صص 143-150.
    14. فروغی­فر، جواد (1386)، «نقش قضازدایی در کاهش جمعیت کیفری زندان­ها»، مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، چ اول، تهران: میزان، صص 189-203.
    15. محبی، شاهرخ (1382)، «تأثیر حبس بر مجرمان مواد مخدر»، ماهنامه اجتماعی، فرهنگی و آموزشی اصلاح و تربیت، سال1، شماره 7، صص 29-35.
    16. مختاریان، حسین و هاشمی، علی (1389)، اقتصاد مواد مخدر-برآورد هزینه در ایران، مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال 1، شماره 4، صص 151-175.
    17. مرکز آمار ایران (1398)، سالنامه آماری کشور 1398، چ اول، تهران: مرکز آمار ایران.
    18. مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (1396 الف)، اظهارنظر کارشناسی (اولیه) درباره طرح الحاق یک ماده به قانون مبارزه با مواد مخدر، تهران: مجلس شورای اسلامی.
    19. مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (1396 ب)، اظهارنظر کارشناسی (نهایی) درباره طرح الحاق یک ماده به قانون مبارزه با مواد مخدر، تهران: مجلس شورای اسلامی.
    20. معظمی، شهلا (1386)، «جانشین­های مجازات زندان برای زنان»، مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، چ اول، تهران: میزان، صص 65-87.
    21. موسوی مجاب، سیددرید و احمدزاده، رسول و رستمی، سینا (1399)، «واکاوی سیاست جنایی قانون­گذار در ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر»، فصلنامه آموزه­های حقوق کیفری، سال 17، شماره 19، صص 249-271.
    22. میرحسینی، زهرا و ابراهیمی، مرضیه (1398)، «مطالعه تجربه زیسته کودکان و نوجوانان در خانواده­هایی با والد زندانی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال 13، شماره 1، صص 133-153.
    23. نیکپور قنواتی، لیلا و احمدی، حبیب (1389)، «تأثیر زندانی شدن محکومین به جرایم مواد مخدر بر وضعیت بهداشت روان زنان آنها»، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، شماره 1، صص 143-158.

     

    - تارنماها:

    1. پایگاه اطلاع رسانی دولت (1401)، خبر شماره 395982 (22/06/1401):

    www.dolat.ir/detail/395982 <دسترسی: 21/07/1401>

    1. خبرگزاری مهر(1401)، خبر شماره 5580991 (13/06/1401):

    www.mehrnews.com/news/5580991 <دسترسی: 21/07/1401>

    1. روزنامه همدلی (1400)، خبر شماره (18/07/1400):

    https://www.hamdelidaily.ir/index.php?post=25135 <دسترسی: 20/10/1401>

    1. عصر ایران (1400)، خبر شماره 791133 (06/04/1400):

    www.asriran.com/fa/news/791133 <دسترسی: 21/07/1401>

    1. علیزاده، علی (1396)، مصاحبه با ایسنا، خبر شماره 96081508952 (15/08/1396):

    https://www.isna.ir/news/96081508952/  < <دسترسی 5/3/1400

    1. قوی­البنیه، ابوالفضل (1395)، تارنمای شبکه مطالعات سیاست­گذاری عمومی (02/05/1395):

    www.web.archive.org <دسترسی: 12/07/1401>

    1. مرکز بین المللی مطالعات زندان (2018):

    www.prisonstudies.org/country/Iran <دسترسی: 12/07/1401>

    1. محمدی، غلام­علی (1401)، مصاحبه منتشر شده در پایگاه خبری خبرآنلاین (07/04/1401):

    www.khabaronline.ir <دسترسی: 12/07/1401>

    1. معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه (1397)، خبر شماره 17624، (14/08/1397):

    www.scpd.eadl.ir/news/ID/17624  <دسترسی: 21/07/1401

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار