امکان‌سنجی استناد به دفاع مشروع به‌عنوان مانع مسؤولیت کیفری در مقابل حملات سایبری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، یزد، ایران

3 دانشجوی دکترای گروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22059/jqclcs.2021.306582.1587

چکیده

دفاع مشروع به‌عنوان یکی از موانع مسئولیت کیفری در حقوق ایران با دیدگاه جرائم سنتی تبیین شده است. با این حال، افزایش حملات سایبری در فضای مجازی و توسعة فناوری برای مقابله با این حملات پیش از مداخلة دولت و وجود آسیب‌های جبران‌ناپذیر، این پرسش را پیش می‌آورد که آیا می‌توان در برابر حملة سایبری به‌عنوان بزه کیفری، به دفاع مشروع به‌عنوان یک عامل مانع مسئولیت در حقوق کیفری (فارغ از ضوابط دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل) استناد کرد. پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی-تحلیلی درصدد است با بررسی امکان‌سنجی تسری ضوابط حاکم بر دفاع مشروع سنتی به حملات سایبری و تحلیل مبنای دفاع مشروع در فضای مجازی در نهایت به تجزیه‌وتحلیل وضعیت حقوقی دفاع مشروع، با الهام از شرایط تعیین‌شده در مادة 156 ق.م.ا از منظر قانونی بپردازد. این تحقیق در نهایت نتیجه‌گیری می‌کند که امکان توسعة دفاعیاتی مانند دفاع مشروع به جرائم سایبری وجود دارد و مبانی سنتی دفاع مشروع برای توجیه این نوع دفاع در جرائم سایبری کفایت می‌کند. همچنین حق دفاع مشروع در مقابل حملة سایبری می‌تواند به‌عنوان یکی از حقوق کاربران (شهروندان سایبری) در فضای سایبر قلمداد شود تا آنان بتوانند با توسل به آن درصدد حمایت از داده‌ها و سامانه‌های رایانه‌ای متعلق به خود یا دیگری برآیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Possibility of Invoking to the Self-defence as a Criminal Law Excuse to Confront with Cyber-attacks

نویسندگان [English]

  • Mohammad Yekrangi 1
  • Hadi Mersi 2
  • Mahsa Alizadeh 3
1 Assistant Professor of criminal law and criminology, Faculty of Law and Political Science, Tehran University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student in Criminal Law & Criminology , Meybod University, Yazd, Iran
3 Ph.D student of Tarbiat- Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Self-defense provisions as an excuse in criminal law, in the Iranian legal system like other systems, are provided with a classical view. However, nowadays increasing the number of cyber-attacks in the cyberspace and the development of technology to oppose these attacks, prior of the intervention of state and irreparable damages of cyber-attacks, makes this question if it is possible to invoke self- defense to confront with cyber-attack as an excuse in criminal law? This paper seeks to scrutinize the possibility of generalization of classical self-defense provisions to new kind of attack in light of the philosophical foundation of self-defense and eventually to examine whether the provision of sec. 156 of the Iranian Islamic penal code is sufficient in this respect. Finally, it concludes this generalization is possible and the foundation of traditional self-defense can justify the self-defense in cyber-attacks. Moreover, this paper recognizes the self-defense as a right of users in cyberspace to protect their computer system and data such as a non-cyber space.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyber-space
  • Cyber- attack
  • Self-defense
  • Cyber- attacker
  • Cyber- defender
  1. اشمیث، لارنس کی (1395). درآمدی بر فهم هرمنوتیک، ترجمة بهنام خداپناه، چ اول، تهران: ققنوس.
  2. الهام، غلامحسین؛ برهانی، محسن (1395). درآمدی بر جزای عمومی (جرم و مجرم)، ج1، تهران: میزان.
  3. بخشی، علی (1395). هرمنوتیک، چ نخست، قم: اشراق.
  4. تروپه، میشل (1390). فلسفة حقوق، ترجمة مرتضی کلانتریان، چ دوم، تهران: آگه.
  5. جالینوسی، احمد؛ ابراهیمی، شهروز؛ قنوانی، طیبه (1392). «جایگاه فضای سایبر و تهدیدهای سایبری در استراتژی امنیت ملی ایالات متحدة آمریکا»، فصلنامة دانش سیاسی و بین‌الملل، ش 5، بهار، ص 20-1.
  6. جلالی فراهانی، امیرحسین (1395). کنوانسیون جرائم سایبر و پروتکل الحاقی آن، چ دوم، تهران: خرسندی.
  7. چگینی، مهدی؛ قیاسی، جلال‌الدین؛ خزایی، میثم (1396). «بررسی تطبیقی امکان فرار در دفاع مشروع در حقوق کیفری ایران، فرانسه و مصر»، فصلنامة علوم اجتماعی، ویژه‌نامة پیشگیری از جرم و حقوق، ش 39، زمستان، ص 645-631.
  8. خلیل‌زاده، مونا (1393). مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در قبال حملات سایبری، چ اول، تهران: مجد.
  9. سلمانی‌زاده، محمود (1380). «جنگ اطلاعات و امنیت»، خبرنامة انفورماتیک، سازمان برنامه و بودجة کشور، ش 80، بهار.
  10. شریفی، محسن (1394). مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران و انگلستان، چ اول، تهران: میزان.
  11. عبدالتواب، محمد (1983م). الدفاع الشرعی فی فقه الاسلامی، ج 1، قاهره: نشر عالم الکتب.
  12. عظیمی، فاطمه؛ خشنودی، هادی (1395). «نقش تروریسم سایبری در تهدید علیه امنیت ایران و راه‌های پیشگیری از آن»، فصلنامة مطالعات سیاسی، ش 34، زمستان، ص 212-199.
  13. لاک، جان (1388). رساله‌ای در باب حکومت، ترجمة حمید عضدانلو، چ دوم، تهران: نشر نی.
  14. محمدی، ابوالحسن (1392). مبانی استنباط حقوق اسلامی (اصول فقه)، چ پنجاه‌ودوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  15. محمودی جانکی، فیروز؛ صادقی، آزاده (1394). «دفاع مشروع ظاهری»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 10، پاییز و زمستان، ص 194-155.
  16. مرسی، هادی (1397). مقابله با حملات سایبری در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی (با تأکید بر حملات سایبری علیه ایران)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
  17. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، ج 3، تهران: امیرکبیر.
  18. مگی، برایان (1397). داستان فلسفه، ترجمة مانی صالحی علامه، چ چهارم، تهران: اختران.
  19. هگل، گئورگ؛ فریدریش، ویلهلم (1378). عناصر فلسفة حق یا خلاصه‌ای از حقوق طبیعی و علم سیاست، ترجمة مهبد ایرانی‌طلب، چ ششم، تهران: قطره.

20. Byrd, B. S. (1987). “Wrongdoing and Attribution: Implications Beyond the Justification-Excuse Distinction”, Wayne L. Rev.33.

21. Fletcher, G. P. (1984). “Rights and excuses”, Criminal Justice Ethics, Vol.3, No.2, pp.17-27.

22. Fletcher, G. P. (1985). “The right and the reasonable”, Harvard Law Review, pp.949-982.

23. Hathaway, O. A., Crootof, R., Levitz, P., Nix, H., Nowlan, A., Perdue, W., & Spiegel, J. (2012). “The law of cyber-attack”, California Law Review, pp.817-885.

24. Lord, K. M., & Sharp, T. (Eds.). (2011). America's Cyber Future: Security and Prosperity in the Information Age, Vol. 1, Washington, DC: Center for a New American Security.

25. Marshall, J.B & Saulawa M.A(2015). Cyber- attacks: The legal response, International Journal of International Law, 1(2).

26. Training, U. A., & Command, D. (2005, August). Cyber Operations and Cyber Terrorism. In DC Intelligence. Fort Leavenworth, KA, USA: US Army. United States Congress (1984).

27. Definition of terrorism, United States Code Congressional and Administrative News, 98th Congress, Second Session, Oct, Vol. 19.