گونه‌شناسی جرایم دولتی مبتنی بر قوانین غیرقانونی و فاقد مشروعیت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jqclcs.2022.320644.1676

چکیده

نقض حقوق اساسی و بنیادین شهروندان در اشکال متعددِ نقضِ حقوق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حوزه‌های مرتبط با بهداشت و درمان و سلامت و آموزش، توسط دولت‌ها که خود متصدی اصلی حفظ و تضمین آن هستند، با لحاظ معیارهایی می‌تواند عنوان «جرم دولتی» را به خود اختصاص دهد. این نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است، با هدف تمرکز بر بُعدی خاص از مفهوم جرم دولتی، در قالب رویکرد «جرم به‌مثابة آسیب» در زمینۀ جرائم واقع‌شده توسط دولت‌ها، برخی از مهم‌ترین گونه‌های ارتکابی آن را مانند جرائم دولتی سیاسی، فرهنگی، زیست‌محیطی، جرائم علیه سلامت و ... که بر پایۀ ساختار آسیب‌زا و قدرت‌محور دولت است، با ذکر برخی مصادیق عینی و شکایات واصله به هیأت نظارت بر اجرای قانون اساسی، به بحث و بررسی می‌گذارد. در بسیاری از موارد، کنشگران عرصۀ تقنین، با وضع و تصویب قوانین ناقض حقوق اساسی و بنیادین شهروندان از جمله قوانین تبعیض‌آمیز یا قوانین تحدیدکنندۀ حقوق اساسی یا قوانین آسیب‌زا، پدیدۀ «قوانین غیرقانونی» و «قوانین فاقد مشروعیت» را که به معنای قوانین خلاف عدالت و حقوق اساسی است، سبب می‌شوند؛ ولو آنکه آن قوانین از جنبۀ شکلی تشریفات قانونی را برای لازم‌الاجرا شدن طی کرده باشند. ازاین‌رو دولت‌ها با نقض حقوق اساسی و بنیادین شهروندان خود و با اتخاذ سیاست‌های مختلف به‌خصوص در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و قضایی، آسیب‌های فراوانی را در عرصه‌های مختلف به شهروندان وارد می‌آورند. این آسیب‌ها در موارد متعددی متکی بر قانون بوده یا رفتارهایی است که نظر به انحصار دولت‌ها در عرصۀ قانونگذاری و با وجود آسیب‌زا بودن، موردِ منع کنشگران عرصۀ تقنین قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of state crimes based on illegal and illegitimacy laws

نویسندگان [English]

  • Abbas Shiri 1
  • Elham Jafarpour 2
1 Associate Professor of criminal law and criminology, Faculty of Law and Political Science, Tehran University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student in Criminal Law & Criminology Faculty of Law and Political Science, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Violation of the fundamental rights of citizens in various forms of violation of political, economic, social and cultural rights and areas related to health and education, by states that are primarily responsible for guaranteeing them, in terms of criteria can be called as "state crime".
    This descriptive-analytical article aims to focus on a specific dimension of the concept of state crime, in form of a "crime as harm" approach to the crimes committed by state such as political, cultural, environmental crimes, crimes against health, which are based on the harmful and power-oriented structure of the government, citing some objective examples and complaints received by the Board of Supervision of Law Enforcement Fundamental, discusses., legislators, by enacting laws that violate fundamental rights of citizens, including discriminatory laws or laws restricting constitutional rights or harmful laws, the phenomenon of "illegal laws" and "laws without legitimacy." which means laws that are contrary to justice and fundamental rights; Even if those laws have undergone formal legal formalities to become enforceable. Therefore, by infringing on the fundamental rights of their citizens and by adopting various policies, especially in the political, economic, cultural and judicial fields, governments inflict many harms on their citizens in various fields. These violations have in many cases relied on the law or are behaviors that, due to the monopoly of governments in the field of legislation and despite being harmful, have not been prohibited by actors in the field of legislation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • State Crime
  • State Harmful Behaviors
  • Illegitimate Laws
  • Types of State Crimes
  1. الف) فارسی

    1. استوارسنگری، کوروش(1396). «قوانین غیرقانونی»، از حق‌مداری تا حکومت قانون، چ اول، تهران: گنج دانش.
    2. ترجمان، فریبا؛ غفاری، مسعود (1399). حقوق سیاسی شهروندی در دولت نهم و دهم (احمدی‌نژاد)، فصلنامۀ سیاست دانشگاه تهران، دورۀ 50، ش 2، صص:651-668.
    3. دوست محمدی، حسین؛ اختیاری امیری، رضا (1393). «توسعۀ سیاسی؛ بحران مشروعیت و کارامدی در ایران و حکمرانی خوب؟» فصلنامۀ راهبرد سیاسی، سال سوم، ش 91، صص :91-123.
    4. رحمت‌الهی، حسین؛ آقا محمدآقایی، احسان (1399). حقوق طبیعی و حقوق موضوعه، تهران: مجد، چ دوم.
    5. سمائی، مهدی (1399). «ملت‌ها چگونه التیام می‌یابند؟»، اقتصاد سیاسی.
    6. شیری، عباس (1399). «بررسی ابعاد سیاستگذاری جنایی جرم دولتی در ایران»، نشریة سیاستگذاری عمومی دانشگاه تهران، دورۀ 6، ش 4، صص: 193-209.
    7. علیزاده، عبدالرضا؛ صالحی، ریحانه (1396). آزادی تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها در پرتو اصل 27 قانون اساسی ایران، نشریۀ حقوق اسلامی، ش 52، صص: 127-162.
    8. عالی‌پور، حسن (1392). «گزارش احمد شهید: بایسته‌های فرهنگی و سنجه‌های حقوقی»، دید‌بان امنیت ملی، ش 20.
    9. غلامی، حسین (1399). درآمدی بر آسیب اجتماعی‌شناسی، چ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی ناجا.
    10. غلامی، حسین؛ غلامی، نبی‌الله (1399). «جرم حکومتی؛ رویکردی نوین در تحلیل آسیب‌های اجتماعی (مورد مطالعه: کودکان خیابانی شهر تهران)، نشریه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ 9، ش 2، صص: 497-518.
    11. قاری سیدفاطمی، سید محمد (1395). جستارهایی تحلیلی در حق‌ها و آزادی‌ها، چ پنجم، تهران: نگاه معاصر.
    12. کرمی، حمزه؛ احمدی افرنجامی، علی‌اکبر (1399). حقوق طبیعی از دیدگاه جان لاک و مرتضی مطهری، نشریۀ فلسفه و کلام اسلامی، دورۀ 19، صص: 7-21.
    13. کرامت، فرهاد؛ علی‌پور، حسین (1399). «مؤلفه‌های مشروعیت سیاسی از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سیاست متعالیه، سال هشتم، ش 28، صص: 223-244.
    14. کامجو، الگار؛ لقایی، حسنعلی (1396). «برنامه‌ریزی شهری ارومیه به‌منظور کاهش تبعات زیست‌محیطی ناشی از خشک شدن دریاچة ارومیه بر شهر»، نشریۀ هویت شهر، ش 29، صص: 79-94.
    15. گرجی، علی‌اکبر (1382). «اصول فرا قانون اساسی و حاکمیت ملی (مناظرۀ لویی فاورا و ژرژودل)»، نشریۀ حقوق اساسی، ش 1.
    16. مرادی، امیر (1398). «اخلاق حرفه‌ای قانونگذاری کیفری با تأکید بر نظام حقوقی ایران»، نشریۀ دانشنامه‌های حقوقی، ش 2، صص: 265-296.
    17. مهرپور، حسین، (1384)، وظیفه دشوار نظارت بر اجرای قانون اساسی، چاپ اول، تهران: ثالث.
    18. موحد، محمدعلی (1392). در هوای حق و عدالت (از حقوق طبیعی تا حقوق بشر)، چ چهارم، تهران: کارنامه.
    19. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ هاشم بیگی، حمید (1390). دانشنامۀ جرم‌شناسی، چ دوم، تهران: گنج دانش.
    20. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1390). «از جرم‌شناسی تا آسیب اجتماعی‌شناسی»، نشریۀ تحقیقات حقوقی، ضمیمۀ شمارۀ 56، صص: 1015-1032.
    21. هارت، هربرت (1390). مفهوم قانون، ترجمۀ محمد راسخ، چ اول، تهران: نی.
    1. Carlson, susan M, (2020). “the U.s. Student Loan Debt Crisis: State Crime or State-Prodused Harm?” Journal of white collar and corporate crime, Vol.1, No. 2, .pp140-152.
    2. Doig, Alan, State crime, 1st Edition, willan publishing, 2011.
    3. Faust, Kelly L; Kauzlarich, David (2008). Hurrican Katrina Victimization as a state crime of omission, published online: springer.
    4. https://www.borna.news/.
    5. http://b2n.ir/khabaronline.ir
    6. 27. https://mshrgh.ir/1071511.
    7. 28. http://hamshahrionline.ir/x3j4T.
    8. 29. https://www.isna.ir/news/98061608043.
    9. 30. https://www.salamatnews.com/news/176993.