تحلیل فقهی-حقوقی شمول حدّ اِسکار بر مصرف مواد روان گردان در قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین

2 استادیار دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره)

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین

چکیده

حالت مسلوب‌الارادگی ناشی از مصرف مسکر از حالات زیانباری است که اغلب نظام‌های جزایی از جمله نظام جزایی ایران را وادار به واکنش ساخته، وضع قوانین و مقرراتی را در زمینة کنترل یا پیشگیری از بروز آن حالت موجب شده است. قانونگذار جمهوری اسلامی ایران، در یکی از اقدامات اخیر خود، با ایجاد تغییرات چشمگیر در الفاظ و عبارات مقررات پیشین، مقررة بحث‌انگیزی (مادة 264 قانون مجازات اسلامی) را انشا کرده و اختلاف‌نظر نسبتاً گسترده‌ای را در زمینة شمول یا عدم شمول حد مصرف مسکر بر استعمال مواد روان‌گردان و قرص‌های توهم‌زا نظیر مت آمفتامین (شیشه)، آمفتامین، ال اس دی و اکستاسی برانگیخته است؛ به‌طوری‌که در عرصة قضا نیز برخی محاکم، مسلوب‌الارادگی ناشی از مصرف ارادی مواد روان‌گردان را مشمول حد و برخی مشمول تعزیر می‌دانند. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی این مسئله را بررسی و به این نتیجه رسیدیم که از میان دو دیدگاه موافقان و مخالفانِ تعمیم حدِ مسکر بر استعمال روان‌گردان‌ها، دیدگاه مخالفان، به لحاظ سازگاری با مبانی فقهی، و با احتیاط در حدود و قواعد فقهی و سیاست کیفری شارع در خصوص حدود و نیز برخورداری آن از پشتوانة قول مشهور و قول بیشتر فقهای امامیه، موجه‌تر و صحیح‌تر است و مادة 264 قانون مجازات اسلامی نیز باید براساس آن دیدگاه تفسیر شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential-Legal Analysis of Encompassment of Liquor’s Penalty upon Consuming of Psychedelics on Islamic Criminal Law

نویسندگان [English]

  • Sadra Zare'ei 1
  • Javad Riahi 2
  • Mohammad Hosain Rajabieh 3
1 Phd. Student, College of law ,Azad University, Khomein, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Humanities Ayatollah Broujerdi University, Broujerd, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of law, Azad University, Khomein, Iran
چکیده [English]

Unwillingness caused by consumption of alcohol is a harmful state that has forced Iranian criminal system and many of other criminal systems to react and legislate in order to control and prevent such state of mind. Iranian legislator has recently legislated a controversial regulation (Article 264 of Islamic Penal Code) which has led to a fairly wide disagreement about the infliction of alcohol consumption punishment on consuming psychedelics and psychedelic tablets like methamphetamine, amphetamine, L.S.D and Ecstasy; In a way that some criminal courts choose the punisment of Hadd and some choose discretionary punishment for unwillingness caused by willful consumption of psychedelics. This Article, with a descriptive-analytical method, argues that among two viewpoints, the viewpoint of opponents of Hadd punishment for consumption of psychedelics is more justifiable and more correct, because the first approach conforms with jurisprudence foundations and the rule of “Ehtiat in Hodud” and jurisprudential rules and penal policy of Islam in “Hodud” and because of its enjoyment from the support of famous jurisprudential views and majority of jurists; Article 264 of Islamic criminal law should be interpreted in light of  the viewpoint of opponents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unwillingness
  • liquors
  • psychedelics
  • penalty of Had
  • Islamic criminal law

مراجع

  1.  

    1. آقابابائی بنی، اسماعیل (1394). «کاربرد قاعدة درء در جرائم غیر حدی»، فصلنامة کاوشی نو در فقه، سال بیست‌ودوم، ش 4، ص 111-93.
    2. اصغری، عبدالرضا؛ صالحی مقدم، مهدی (1398). «تحلیل فقهی مادة 264 قانون مجازات اسلامی»، مجلة حقوقی دادگستری، سال هشتادوسوم، ش 105، ص 58-39.
    3. امامی، مسعود (1393). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی 1392، قم: مؤسسة دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب فقه اهل بیت (ع).
    4. امیدی، جلیل (1382). «قاعدة درء و تفسیر نصوص جزایی»، فصلنامة مقالات و بررسی‌ها، ش 73، ص 56-41.
    5. بغدادی، تقی؛ مرتضوی، سید جواد؛ پیراهنی، افشین (1386). «مقایسة اثر تزریق الکل با توکسین بوتولینوم در فلج مغزی»، مجلة جراحی استخوان و مفاصل ایران، دورة 6، ش 21، ص 24-19.
    6. بهجت، محمدتقی (1426ق). جامع المسائل، چ دوم، قم: دفتر آیت‌الله العظمی بهجت.
    7. حیدریان، محمدرضا (1392). «رویکرد قانون مجازات اسلامی به استفاده از مسکر»، ماهنامة دادرسی، ش 102، ص 59-43.
    8. خدایی اردکانی، میثم (1393). بررسی حکم فقهی استعمال، حمل و خرید و فروش مواد مخدر و روان‌گردان از دیدگاه مذاهب اسلامی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه یزد.
    9. ساداتی، سید محمدمهدی (1395). «شرایط اعمال قاعدة درء در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی»، فصلنامة مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 8، ش 14، ص 146-113.
    10. سلمانپور، محمدجواد (1382). «مبانی فقهی حرمت استعمال و قاچاق مواد مخدر و جرائم مربوط به آن»، مجلة فقه اهل بیت (ع)، ش 35، ص 31-13.
    11. سیدمحمودی، سید جواد؛ اصغری، محمدجواد (1392). «بررسی اثرات مصرف مواد اعتیادآور بر کارکردهای عصب-روان‌شناختی معتادان شهر شیراز»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دورة 20، ش 3، ص 304-295.
    12. شاهسوار، فرهاد؛ جعفرزاده، مهرزاد؛ اسدی‌فر، بهنام؛ سابوته، توماج؛ درند، مینا (1392). «اثر اعتیاد به مواد مخدر بر روی عملکرد تیروئید»، فصلنامة دانشگاه علوم پزشکی لرستان، دوره 15، ش 1، ص 2319-19.
    13. عرب، اعظم (1390). مقایسة ویژگی‌های شخصیتی مردان وابسته به مواد افیونی و مت‌آمفتامین، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة مشاوره، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
    14. عظیمی، حبیب‌الله؛ اصغری، مسعود (1392). «بررسی حکم شرعی استعمال مواد مسکر و روان‌گردان از دیدگاه فقهای مذاهب اسلامی»، فصلنامة مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، سال نهم، ش 34، ص 77-62.
    15. فاضلی‌پور، سیمین؛ طوطیان، زهرا؛ داوودی، پریوش (1385). «اثر هروئین بر ساختار بافت کبد در موش سوری نژاد»، مجلة علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، دورة 16، ش 2، ص 94-91.
    16. قازاریان، ماریت؛ محمدی، هومن (1387). مواد مخدر، مغز و رفتار، چ اول، تهران: مرکز مشاوره دانشگاه تهران.
    17. کاظمی، حمید؛ قربانی، مریم؛ بحرینی بروجنی، مجید؛ سپهری بروجنی، کبری (1393). مقایسه ابعاد روان‌شناختی مشکلات جنسی در بیماران وابسته به مواد مخدر با گروه شاهد، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دوره16، ش1، ص 10-1.
    18. کیانی، بهزاد؛ شاملو، باقر؛ صادقی، علیرضا (1390). «پیشگیری از مصرف مادة روان‌گردان شیشه توسط نوجوانان»، فصلنامة حقوق پزشکی، ش 19، ص 167-127.
    19. کیوان‌آرا، مریم؛ منجمی، سید امیرحسن؛ عریضی، حمیدرضا (1395). «بررسی ارتباط بین پاسخ مغز انسان به مواد محرک و شخصیت فرد مصرف‌کننده»، فصلنامة تازه‌های علوم شناختی، سال هجدهم، ش 1، ص 13-1.
    20. لویی منفرد، علیغ مامی، سجاد؛ سلاطی، امیرپرویز (1392). «اثرات اعتیاد به تریاک بر روی ساختار کبد و کلیة خرگوش»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دورة 21، ش 3، ص 45-39.
    21. محقق داماد، سید مصطفی (1391). قواعد فقه (بخش جزایی)، چ بیست‌وپنجم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    22. وطن‌خواه، حمید؛ آقاخانی، جعفر؛ نظری منظم، مهدی (1395). «پلیس و مقابله با مواد روان‌گردان»، فصلنامة سلامت اجتماعی و اعتیاد، ش 12، ص 182- 151.
    23. هادی‌زاده عصار، ساناز؛ حسینی شریف‌آباد، محمد؛ یادگاری، مریم (1397). «اثرات سمیت متامفتامین بر سیستم عصبی»، فصلنامة شفای خاتم، دورة 6، ش 3، ص 99-91.

     

    1. ابن‌براج، عبدالعزیز (1406ق). المهذب، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    2. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الحکام فی بیان الحلال و الحرام، چ چهارم، قم: مؤسسة المنار.
    3. شهید اول، محمدبن مکی عاملی (بی‌تا). القواعد والفوائد، ج2، قم، کتابفروشی مفید.
    4. شهید ثانی، زین‌الدین ابن علی (1413ق). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامی.
    5. -------------------------. (1410ق). الروضه البهیه فی شرح لمعه الدمشقیه، قم: داوری.
    6. طباطبائی، علی ابن محمد (1418ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
    7. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1419ق). العروه الوثقی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    8. علامه حلی، حسن ابن یوسف (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    9. فاضل لنکرانی، محمد (1422ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - الحدود، قم: مرکز فقهی ائمة اطهار (ع).
    10. فاضل هندی، محمدبن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    11. فتحی بهنسی، احمد (1412ق). الموسوعه الجنائیه فی الفقه الاسلامی، بیروت: دار النهضه العربیه.
    12. فراهیدی، خلیل ابن احمد (1410ق). کتاب العین، قم: هجرت.
    13. مفید، محمد ابن نعمان (1410ق). المقنعه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    14. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق). تکمله المنهاج، چ بیست‌وهشتم، قم: مدینه العلم.
    15. موسوی گلپایگانی، محمدرضا (1412ق). الدر المنضود فی احکام الحدود، قم: دارالقرآن الکریم.
    16. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    1. خبرگزاری ایسنا (1382): www.isna.ir <دسترسی 4/5/1399>
    2. درس خارج فقه آیت‌الله سیدکاظم مصطفوی (1391): www.eshia.ir <دسترسی: 2/5/1399>
    3. نشست قضایی دادگستری شهرستان قروه (1394): http://rule-training.ir/?p=327 <دسترسی: 3/3/1394>
    4. نظارات، ناصر، مواد خانمان‌سوز اعتیاد (1398): WWW.TAKBOOK.COM <دسترسی: 26/1/1399>
مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی
دوره 51، شماره 1
شهریور 1400
صفحه 245-227

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار