تبیین جرائم غیرسودمدار در سنجۀ روان‌شناسی ‌تکاملی و نظریۀ انتخاب ‌عقلانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

3 استادیار دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی

4 استاد دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

نظریه‌های انتخاب ‌عقلانی در پرتوی سادگی و کارایی روش خود، جایگاه ویژه‌ای در جرم‌شناسی دارند. بااین‌حال، در تبیین جرائم غیرسودمدار چندان موفق عمل نمی‌کنند. دیدگاه غالب، این عدم موفقیت را در ماهیت غیرعقلانیِ جرائم غیرسودمدار جستجو می‌کند، اما دیدگاه روان‌شناسی ‌تکاملی علت را مشکلات روشیِ موجود در نظریه‌های انتخاب ‌عقلانی می‌داند. از همین رو، دیدگاه اخیر، با ارائۀ یک روش تعاملی تلاش می‌کند نقاط ضعف نظریه‌های انتخاب ‌عقلانی را در تبیین جرائم غیرسودمدار پوشش دهد و با ارائۀ یک روش کارا و منطبق با واقع، ضمن تبیین جرائم غیرسودمدار، خود را به‌عنوان مکملی قابل‌اتکا برای نظریه‌های انتخاب ‌عقلانی معرفی نماید. پژوهش پیش ‌رو، تلاش دارد در ابتدا به این مسئله بپردازد که چرا نظریه‌های انتخاب ‌عقلانی در تبیین جرائم غیرسودمدار موفق عمل نمی‌کنند و پس از آن به این پرسش پاسخ گوید که آیا می‌توانیم جرائم غیرسودمدار را در قالب یک نظریۀ عقلانیِ تکاملی درک کنیم؟ روش مورد استفاده در این مقاله، توصیفی است و باتوجه به اینکه ادبیات جرم‌شناسی را گسترش می‌دهد، بنیادین محسوب می‌شود. این پژوهش به‌صورت کتابخانه‌ای صورت می‌پذیرد. در نوشتۀ پیش ‌رو، نشان داده ‌شده است که انسان اقتصادی به‌عنوان یک نمونۀ علمی، انطباق چندانی با واقعیت‌های مرتبط با فرایند تصمیم‌گیری مجرمانه ندارد؛ چراکه اصولاً سازوکارهای شناختی انسان به‌گونه‌ای طراحی نشده‌اند که بتواند پیش از ارتکاب جرم اقدام به محاسبۀ دقیق سود و زیان رفتار خود کند. در نقطۀ مقابل، روان‌شناسی ‌تکاملی با استفاده از عقلانیت سازشی می‌تواند سازوکارهای روان‌شناختی مرتبط با جرائم غیرسودمدار را به‌خوبی تبیین کند و نقش آن‌ها را در فرایند تصمیم‌گیری مجرمانه نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

EXPLANATION OF EXPRESSIVE CRIMES IN TERMS OF EVOLUTIONARY PSYCHOLOGY AND RATIONAL CHOICE THEORY

نویسندگان [English]

  • Vahidreza Masoumi 1
  • Behzad Razavifard 2
  • Farideh Hosseinsabet 3
  • Hossein Gholamidoon 4
1 Ph.D. Student in Criminal Law & Criminology, Allameh Tabataba'i University
2 Associate Professor in Allameh Tabataba'i University
3 Assistant Professor in Allameh Tabataba'i University
4 Professor in Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

The simplicity and efficiency of rational choice theories are one of the most crucial issues in criminology but they are not successful in explaining expressive crimes. The dominant point of view believes that this failure is due to the irrational nature of expressive crimes; so, the defenders of this theory try to present an interactional and multiple method to cover the weaknesses of rational choice theory. Their attitude is to make a strong base for rational choice theory. This paper is supposed to show the reasons that make the rational choice theory weak in explanation of expressive crimes. Furthermore, it tries to reveal the possibility of understanding expressive crimes in the context of rational choice theory. This research is based on descriptive method and criminology literature. This paper shows that the economic human as a scientific sample is not in compliance with criminal decision-making process. The cognitive mechanism of human being cannot evaluate costs and benefits of behavior before committing a crime. In the opposite aspect, adaptive rationality can explain the psychological mechanisms that are related to expressive crimes and their role in criminal decision- making.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evolutionary Psychology
  • Expressive Crimes
  • Natural Selection
  • Rational Choice
  • Adaptive Rationality

مراجع

  1. استرنبرگ، رابرت (1396)، روان‌شناسی شناختی، چ 2، ترجمۀ کمال خرازی و الهه حجازی، تهران: سمت.
  2. پاک‌نهاد، امیر (1388)، سیاست جنایی ریسک‌مدار، چ 1، تهران: میزان.
  3. پینکر، استیون (1394)، لوح سپید، انکار مدرن ذات بشر، ترجمۀ بهزاد سروری، چ 1، تهران: نگاه معاصر.
  4. توبی، جان؛ کاسمیدز، لدا (1391)، روان‌شناسی ‌تکاملی، ترجمۀ جواد حاتمی و هاشم صادقیه، چ 1، تهران: بینش نو.
  5. خاتمی، محمود (1396)، مدخل فلسفۀ تکامل زیستی، چ 1، تهران: علم.
  6. داکینز، ریچارد (1389)، ساعت ساز نابینا، نخست، ترجمۀ محمود بهزادی و شهلا باقری، تهران: مازیار.
  7. داماسیو، آنتونی (1391)، خطای دکارت؛ عاطفه، خرد و مغز انسان، ترجمۀ رضا امیررحیمی، چ 1، تهران: مهرویستا.
  8. روت، مایکل (1389)، فلسفۀ علوم اجتماعی، ترجمۀ محمد شجاعیان، چ 1، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  9. ریدلی، مایکل (1391)، تکامل، ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده، چ 1، مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
  10. صبوری‌پور، مهدی (1398)، عقلانیت در ارتکاب جرم، چ 1، تهران: نشر میزان.
  11. صفاری، علی (1381)، «انتقادات وارده به پیشگیری وضعی از جرم»، تحقیقات حقوقی، ش 35، صص 193-234.
  12. کارترایت، جان (1387)، تکامل و رفتار انسان، ترجمۀ بهزاد سروری خراشاد. ج 1، مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
  13. کالات، جیمز (1396)، روان‌شناسی فیزیولوژیک، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، چ 11، تهران: نشر روان.
  14. کرایب، یان (1378)، نظریۀ اجتماعی مدرن: از پارسونز تا هابرماس، ترجمۀ عباس مخبر، چ 1، تهران: آگه.
  15. مارچ، جیمز (1396)، درآمدی بر علم تصمیم‌گیری، ترجمۀ ابراهیم افشار، چ 1، تهران: نشر نی.
  16. مگوایر، مایک؛ مورگان، راد؛ رینر، رابرت (1389)، دانشنامۀ جرم‌شناسی آکسفورد، ترجمۀ حمیدرضا ملک‌محمدی، ج 1، تهران: میزان.
  17. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1384)، تقریرات درس جامعه‌شناسی جنایی، تهیه و تنظیم محسن صبوری‌پور، صص: 1965-2109.
  18. والش، آنتونی؛ بیور، کوین (1396)، جرم‌شناسی زیستی-اجتماعی؛ جهت‌گیری‌های نوین در نظریات و مطالعات، ترجمۀ مریم مهذب و محمدابراهیم شمس ناتری، چ 1، تهران: نشر میزان.
  19. وایت، راب؛ هینز، فیونا (1392)، جرم و جرم‌شناسی، ج 6، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  20. ویلیامز، فرانک‌پی؛ مک‌شین، ماری‌لین (1386)، نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمۀ حمیدرضا ملک‌محمدی، چ 1، تهران: میزان.

 

  1. Akerlund, D.; Grönqvist, H.; Golsteyn, B. H. H .and Lindahl, L. (2016), “Time discounting and criminal behavior”, PNAS, pp: 6160-6165.
  2. Andrews, K. ( 2006), The Functions of Folk Psychology, J
  3. Bernasco, W.; Van Gelder, J.-L. and Elffers, H. eds. (2017), The Oxford Handbook of Offender Decision Making, New York: Oxford university press.
  4. Buss, D. M.; Shackelford, T. K. & McKibbin, W. F. (2008), “The Mate Retention Inventory-Short Form (MRI-SF)”, in: Personality and Individual Differences, pp: 322-334.
  5. Conlon, K. (2019), “Mate Retention Strategies of Dominance-Oriented and Prestige-Oriented Romantic Partners”, In: Evolutionary Psychological Science, pp: 1-11.
  6. Dale, S. (2015), “Heuristics and biases: The science of decision-making”, Business Information Review, pp: 1-3.
  7. Daly, Martin and Wilson, Margo (1995), “An evolutionary psychological perspective on male sexual proprietariness and violence against wives”, Violence and Victims, Issue 8, pp: 271-294.
  8. Daly, M. and Wilson, M. (1997), “Crime and Conflict: Homicide in Evolutionary. Psychological Perspective”, Crime & Justice, Issue 22, pp: 51-100.
  9. Daly, M. and Wilson, M. (2001), “Risk-taking, Intrasexual Competition, and Homicide”, Nebraska Symposium on Motivation, pp: 1-34.
  10. Durrant, R. and Ward, T. (2015), Evolutionary criminology: towards a comprehensive explanation of cirme, Amsterdam: Academic Press.
  11. Ekblom, P. (2017), “Technology, opportunity, crime and crime prevention – current and evolutionary perspectives”, In: Crime Prevention in the 21st Century. New York: Springer.
  12. Gigerenzer, G. and Selten, R. (2001), Bounded Rationality The Adaptive Toolbox, Cambridge: The MIT press.
  13. Hagen, Edward H. et al. (2012), “Decision Making: What Can Evolution Do for Us?”, In: Evolution and the mechanisms of decision making, edited by Peter Hammerstein and Jeffrey R. Stevens, Strüngmann Forum Report.
  14. Hopcroft, Rosemary L. (Ed.) (2018), The Oxford Handbook of Evolution, Biology, and Society, New York: Oxford University Press.
  15. Konig, C. J. and Kleinmann, M., (2006), “Individual Differences in the Use of Time Management Mechanics and in Time Discounting”. Individual Differences Research, Vol 3, pp: 194–207.
  16. Koppl, R., ed. (2004), Evolutionary psychology and economic theory, Amsterdam: Elsevier.
  17. Lewis, D. M. G. et al. (2017), “Evolutionary psychology: A how-to guide”, American Psychologist, 72 (4), pp: 353-373.
  18. McCarthy, B., and Chaudhary, A. (2014), “Rational Choice Theory and Crime”, In: Encyclopedia of Crime and Criminal Justice, D. Brunisma, and D. Weisburd (Eds.), Springer, pp: 1-19.
  19. Mori, E., Lovari, S. and Mazza, G. (2017), “Sexual Dimorphism”, In: Encyclopedia of Animal Cognition and Behavior. s.l.:s.n., pp: 1-7.
  20. Roach, Jason and Pease, Ken, (2013), Evolution and Crime, 1st, New York: Routledge.
  21. Rosenberg, K. and Trevathan, W. (2005), “Bipedalism and Human Birth: The Obstetrical Dilemma Revisite”, Evolutionary Anthropology Issues News and Reviews, pp: 161-169.
  22. Rubin, . R. H. and Pfaff , . D. W. (2009), Hormone/Behavior Relations of Clinical Importance, s.l., Academic Press.
  23. Schulz, A. W. (2011), “Gigerenzer’s Evolutionary Arguments against Rational Choice Theory: An Assessment”, Philosophy of Science, pp: 1272-1282.
  24. Tooby, J. and Cosmides, L. (2015), “the theoretical foundations of evolutionary psychology”, In: The Handbook of Evolutionary Psychology, Buss, D. M. (Ed.), Second edition, Vol. 1, Foundation. Hoboken, NJ: John Wiley and Sons, pp: 1-20.
  25. Walsh, A. and Beaver, K. M. (2009), Biosocial Criminology, 1st ed. New York: Routledge.
  26. Walters, Glenn D. (2015), “The Decision to Commit Crime: Rational or Nonrational?”, Criminology, Criminal Justice Law, & Society, 16, issue 3, pp: 1–18.
  27. Wilson JQ, Herrnstein RJ. (1985), Crime and Human Nature, New York: Simon and Schuster.
  28. Youngs, Donna; Ioannou, Maria and Eagles, Jenna (2014), “Expressive and Instrumental Offending: reconciling the paradox of specialization and versatility”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, pp: 1-26.
مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی
دوره 51، شماره 1
شهریور 1400
صفحه 50-21

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار