رضایتِ مجرم به عنوان پیش شرطی در تعیین کیفر: مبانی و جلوه ها در نظام کیفری ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

رضایت از حیث تعریفی، مفهومی پیچیده است؛ رضایت از منظر مجرم، کمتر در حقوق کیفری مورد توجه بوده است. رضایتِ مجرم خود از محورهای مختلفی می‌تواند مورد بحث قرار گیرد؛ رضایتِ مجرم بر مجازات در فلسفه‌ی حقوق کیفری، رضایت مجرم در حقوق کیفری شکلی و فرایند عدالت کیفری و رضایت مجرم در کیفردهی. این مقاله درصدد است تا رضایتِ مجرم بر مجازات را در کیفردهی مورد بحث قرار دهد. اخذ رضایت از مجرم برای انتخاب نوع پاسخ و واکنش کیفری، امری استثنایی است. قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)، در سه مورد، اعمال مجازات توسط دادگاه را منوط به اخذ رضایت مجرم نموده است. این سه نوع مجازات عبارت‌اند از نظام نیمه آزادی (ماده 57)، نظارت الکترونیکی (ماده 62) و خدمات عمومی رایگان (ماده 84). این مقاله، با نگاهی به تجربه‌های تطبیقی، درصدد واکاوی مبانی این موضوع و جلوه‌های آن در نظام حقوقی ایران است. احترام به حق خودمداری، ارزش انسانیت و اصل خود تعیینی و قراردادی‌سازی فرایند کیفری از جمله مبانی اصلی پذیرش رضایت مجرم در کیفردهی است؛ هرچند به نظر می‌رسد که قانون‌گذار در هر یک از انواع مجازات‌ها به هدف خاصی نظر داشته است. در نظام نیمه‌آزادی مبنای اخذ رضایت، حق بر خودمداری و اصل خود تعیینی است؛ در نظارت و مراقبت الکترونیکی، نقض حق خلوت مجرم به عنوان یک شهروند و توجیه اخلاقی این مداخله از رهگذر اخذ رضایت از مجرم؛ و در خدامت عمومی رایگان، به دنبال ایجاد مفارقه بین مجازات کارکردگرا و صرف کار اجباری و اطمینان از اجرای دستورهای توسط مجرم، است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Consent of Offender to Sentencing: Foundations and Reflections

نویسنده [English]

  • Majid Ghoorchibeigi
چکیده [English]

Consent is a complicated concept for definition. There are three approaches in definition of consent. In subjective prospective consent is minded concept and in the objective prospective consent is an action which must be expressed and in the last one the consent has both characteristics. Consent of victim in criminal law is a conventional subject in general part of criminal law. In this context consent is an excuse or defense. Therefore consent transform a theft to gift and decriminalize the rape. Consent of offender is less discussed in the criminal law. Consent of offender has various dimensions: consent of offender to punishment in philosophy of punishment; consent of offender in criminal procedure law and consent to sentencing. This article seek to explain about consent to sentencing. Consent of offender to punishment is an exceptional issue because in the modern criminal law the punishment is a sole state instrument for inflicting the pain and suffering. In Islamic criminal Code (2014) in three cases the constant of offender is necessary for sentencing. Semi-detention, electronic surveillance and community punishments. Respecting to the right of autonomy and human being’s dignity and contractualisation of criminal law is principal reasons of this matter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consent
  • consent of offender
  • right of autonomy
  • probation
  • electronic surveillance
  • semi-detention

مراجع

1. اردبیلی، محمدعلی؛ سعیدی‌نژاد، یاسمن (1397)، «پزشکی‌شدن جرم و انحراف: درآمدی بر تحلیل گفتمان انتقادی رویکرد بالینی به بزهکاری»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش 82، تابستان، صص 32-1.
2. امامی‌ارندی، حبیب (1395)، «حقوق کیفری و فرمانروایی سیاسی؛ درآمدی بر نظریه سیاسی مجازات»، فصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دوره 3، ش 2، صص 171-149.
3. حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی؛ قادری‌نیا، محمد (1395)، «مبانی، آثار و چالش‌های حق مجرم در تعیین سرنوشت خویش در دعوای کیفری»، حقوق اسلامی، ش 51، صص 102-71.
4. خداپرست، امیرحسین (1394)، «باور دینی و خودآیینی عقلانی»، پژوهش‌نامه فلسفه دین، سال سیزدهم، ش 2، پیاپی 26، صص 112-91.
5. رضوانی، محمد؛ خواجوند چتن، مظاهر؛ صفائی آتشگاه، حامد (1396)، «تحولات نظام نیمه ‌آزادینیمه‌آزادی در سیاست کیفری ایران»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 80، ش 96، صص 103-79.
6. روسو، ژان ژاک (1385)، قرارداد اجتماعی، ترجمۀ مرتضی کلانتریان، چ 4، تهران: نشر آگاه.
7. فرانکنا، کی ویلیام (1392)، فلسفۀ اخلاق، ترجمه هادی صادقی، چ چهارم، تهران: کتاب طه.
8. میل، جان استوارت (1385)، رساله دربارۀ آزادی، ترجمه جواد شیخ‌الاسلامی، چ 5، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
9. نیازپور، امیرحسن (1392)، توافقی شدن آیین دادرسی کیفری، چ ۲، تهران: نشر میزان.
10. نیازپور، امیرحسن (1394)، «حقوقی‌سازی یافته‌های جرم‌شناسانه در کتاب اول قانون مجازات اسلامی 1392»، تحقیقات حقوقی، ش 72، صص 259-233.
11. هابز، توماس (1380)، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، چ ۱، تهران: نشر نی.
12. هالوی، گابریل (1393)، کیفردهی آموزه‌ای مدرن، ترجمه علی شجاعی، تهران: انتشارات دادگستر.
13. هولمز، ال رابرت (1394)، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، ویراست سوم، تهران: ققنوس.
14. یزدیان جعفری، جعفر و اله خیرمند (1394)، «پدرسالاری کیفری؛ مفهوم، انواع، مشروعیت و مصادیق آن در حقوق کیفری»، حقوق اسلامی، سال دوازدهم، ش 45، صص 106-67.
15. یکرنگی، محمد (1396)، مشروعیت سیاسی کیفر، چ 1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
16. یزدیان جعفری، جعفر (1391)، چرایی و چگونگی مجازات، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
17. Alexander, Larry (1986), Consent, Punishment, and Proportionality, Philosophy & Public Affairs, Vol. 15, No. 2, Spring, pp. 178-182.
18. Beauchamp, L. Tom; Childress, James F. (2008), Principles of Biomedical Ethics, 6th ed, Oxford: Oxford University Press.
19. Beauchamp, L. Tom (2010), Autonomy and consent; In The Ethics of Consent, edited by F. G. Miller and A. Wertheimer,: Oxford University Press.
20. Beyleveld, Deryck; Brownsword, Roger (2007), Consent in the Law, Published in North America (US and Canada): Hart Publishing.
21. Boonin, David (2008), The Problem of Punishment, New York: Cambridge University Press.
22. Duff, R. A (2001), Punishment, Communication, and Community, New York, Oxford University Press.
23. Feinberg, Joel (1986), Harm to Self, New York: Oxford University Press.
24. Foucault, Michel (2009), “Alternatives to the Prison: Dissemination or Decline of Social Control?”, Theory, Culture & Society, Vol. 26, issue 6, pp. 12-24.
25. Franklin G. Wertheimer Miller; Wertheimer, Alan (2009), the Ethics of Consent: Theory and Practice, New York: Oxford University Press.
26. Hurd, M. Heidi (1996), “The moral magic of consent”, Legal Theory, Vol. 2, Issue 2, pp. 121-146.
27. Hurd, Heidi M. (2005), “Blaming the Victim: A Response to the Proposal That Criminal Law Recognize a General Defense of Contributory Responsibility”, Buffalo Criminal Law Review, Vol. 8, No. 2, pp. 503-522.
28. Jeffery Ray Clarence (1959), “The Historical Development of Criminology”, Journal of Criminal Law and Criminology, Vol. 50, pp. 3-19.
29. Jessica W. Berg; Appelbaum, Paul S.; Lidz, Charles W.; Parker, Lisa S. (2010), Informed Consent: Legal Theory and Clinical Practice, Second Edition, New York: Oxford University Press.
30. Kazan, Patricia (1998), Sexual Assault and the Problem of Consent, in Stanley French, Wanda Teays, and Laura Purdy (eds.), Violence against Women: Philosophical Perspectives, Ithaca: Cornell University Press.
31. Kleinig, John (2010), The nature of consent; In The Ethics of Consent, edited by F. G. Miller and A. Wertheimer, New York: Oxford University Press.
32. Lacey, Nicola (1988), State Punishment: Political Principles and Community Values, London and New York: Routledge.
33. Locke, John (1988), Second Treatise on Civil Government, In Locke: Two Treatises of Government, edited by P. Laslett, Cambridge: Cambridge University Press.
34. Mill, John Stuart (1990), On Liberty, In Utilitarianism: On Liberty; Essay on Bentham, edited by M. Warnock, Glasgow: Fontana Press.
35. Miller, Franklin; Wertheimer, Alan (2010), The Ethics of Consent: Theory and Practice, New York: Oxford University Press.
36. Nino, C. S. Autumn (1983), “A Consensual Theory of Punishment”, Philosophy & Public Affairs, Vol. 12, No. 4, pp. 289-306.
37. Péchillon, Eric (1998), Sécurité et Droit du Service Public Pénitentiaire, Paris: LGDJ.
38. Ruth R. Faden; Tom L. Beauchamp, (1986), A History and Theory of Informed Consent, New York: Oxford University Press.
39. Sherwin, Emily (1996), “Infelicitous Sex”, Legal Theory, Vol. 2, Issue 3, pp. 209-231.
40. Westen, Peter (2004), The Logic of Consent: The Diversity and Deceptiveness of Consent as a Defense to Criminal Conduct, London and New York: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار