ارزیابی رویکردِ قضات به اعمالِ «نهادهایِ ارفاقی» جدید (مطالعه موردی: محاکمِ کیفری استان کردستان)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی،واحد مراغه،گروه حقوق،مراغه،ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق کیفری وجرم شناسی،دانشگاه ازاد اسلامی،واحد مراغه،گروه حقوق،مراغه،ایران

چکیده

با تصویبِ قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۹۲ شاهد ورود «نهادهای ارفاقی» جدیدی به‌نظام عدالت کیفری ایران هستیم. نهادهای مذکور با رویکردی ارفاقی درصدد است تا ضمنِ اعمالِ کیفر زمینه را برای باز سازگاری محکوم‌علیه فراهم نماید. ولی این نهادها تا چه میزان بافرهنگ قضایی سازگار می‌باشد؟ مطالعه حاضر باهدف ارزیابی رویکرد قضات به «نهادهای ارفاقی» با استفاده از روشِ کمی و توصیفی- مقایسه‌ای صورت گرفته است. روشِ پژوهشِ مورداستفاده در این تحقیق پیمایشی است و این پژوهش ازنظر هدف و ماهیت موضوع موردبررسی، از نوع تحقیقاتِ کاربردی و ازنظر حوزه تحقیقات اجتماعی، تحقیقِ توصیفی و ازنظر شیوه نگارش و پرداختن به مسئله، «توصیفی تحلیلی» است. جامعه آماری در این پژوهش آرای محکومیت قطعی شعبات کیفری بدوی و تجدیدنظر استان کردستان باقابلیت اعمالِ «نهادهای ارفاقی» در نیمه اول سال 1396 است که با به‌کارگیری روش نمونه‌گیری در دسترس تعداد 440 رأی از حجم نمونه 4400 دادنامه منجر به محکومیت قطعی از2200 پرونده شعبات مذکور انتخاب‌شده است. یافته‌های پژوهش مبتنی بر آمار مأخوذه، نشان می‌دهد که رویکرد قضات همچنان به اعمال «نهادهای ارفاقی» سنتی است که به نظر می‌رسد عواملی چون آمار گرایی، عدم انس جامعه کیفری با نهادهای جدید و رویکردهای عوام گرایانه کیفری سبب شده که «نهادهای ارفاقی» جدید کمتر موردتوجه قضات قرارگیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing the Judiciary's Approach to Applying New Arbitrary Institutions (Case Study : Criminal Courts of Kurdistan Province)

نویسندگان [English]

  • babak pourghahramani 1
  • eraj neghdar 2
1 Islamic Azad University, Maragheh Branch, Department of Law, Maragheh, Iran
2 Islamic Azad University, Maragheh Branch, Department of Law, Maragheh, Iran
چکیده [English]

With the adoption of the Islamic Penal Code in 1392, new arbitrary institutions have been introduced to the criminal justice system of Iran. These are the charter with a leniency approach to help the wrongdoer's reconciliation. An important issue is adoption of judicial culture the new arbitrary institutions. The aim of this study was to evaluate the judges' approach to new arbitrary institutions using a qualitative and descriptive-comparative method.The research method used is scaling this research is based on the purpose and nature of the subject matter, the type of applied research, the terms of the field of social research, descriptive research, and the method of writing and addressing the problem is "analytical descriptive." This research is applied in terms of its type and in terms of scale and periodicity. The statistical population in this research is the first and revision sectors of Kurdistan province in the first half of 1396, which has been selected using the available sampling method of 440 votes in the sample size of 4400 votes, resulting in definitive conviction in 2,200 cases of the mentioned branches. Research findings based on Statistics show that judges still tend to apply ' traditional leniency institutions " that seems to factors such as data integration, the lack of familiarity of the criminal with new institutions and Criminal populist approacheshas caused the " leniency institutions" be the new judges less attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arbitrary institutions
  • Islamic criminal law
  • judicial procedure
  • Criminal courts
1. اردبیلی، محمدعلی (1393). حقوق جزای عمومی، ج 3، چ اول، تهران: میزان.
2. ایولاسال، ژان (۱۳۷۹). «جایگزین‌های سالب آزادی و برآورد ترازنامۀ اجرایی آنها در حقوق فرانسه»، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجلۀ تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، دورۀ ۳، ش ۱۲۸، ص ۲۸۲-۲۷۱.
3. بابایی، محمدعلی؛ غلامی، میثم (1391). «مهم‌ترین جلوه‌های کیفرزدایی در قانون جدید مجازات اسلامی»، پژوهش‌نامۀ اندیشه‌های حقوقی، دورۀ ۱، ش 3، ص ۸۰-۵۹.
4. باهری، محمد (1380). نگرشی بر حقوق جزای عمومی، چ اول، تهران: انتشارات مجد.
5. برنجیان، ماری (1371). فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
6. پرادل، ژان (1388). تاریخ اندیشه‌های کیفری، چ چهارم، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: سمت.
7. توجهی، عبدالعلی (1393). «درآمدی بر نهاد تعویق صدور حکم در حقوق ایران، آلمان و فرانسه»، مجلۀ پژوهش حقوق کیفری، دورۀ ۲، ش ۵، ص ۱۱۹-۹۳.
8. جوانمرد، بهروز (۱۳۸۸). تسامح صفر: سیاست کیفری سختگیرانه در قبال جرائم خرد، تهران: میزان.
9. حاجی تبار فیروزجائی، حسن (1387). «جایگاه جایگزین‌های حبس در نظام عدالت کیفری ایران (حال و آینده)»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ ۷۲، ش 64، ص 88-68.
10. حق‌پناهان، عباس (1383). بررسی و تحلیل حقوقی و جرم‌شناسی قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی نوین، تهران: جنگل.
11. داودی گرمارودی، هما (۱۳۸۴). «مکتب نئوکلاسیک نوین و احیا رویکرد سزادهی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ ۶۸، ش ۶۸، ص ۸۸-۶۵.
12. روشن قنبری، عطاالله (۱۳۷۶). جایگزین‌های زندان کوتاه‌مدت در حقوق ایران و انگلستان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۵۱ ص.
13. ساعدی، زهرا؛ قیاسی، جلال‌الدین (۱۳۹۳). «چالش‌های اندیشۀ ناتوان‌سازی گزینشی بزهکاران»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ ۷۸، ش ۸۸، ص ۱۳۹-۱۱۹.
14. شاکری، ابوالحسن؛ حیدری، سید مسعود (۱۳۹۶). «تقابل مجازات جایگزین حبس با قانون وصول در حقوق ایران»، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ ۹، ش ۲۵، ص ۱۵۶-۱۲۹.
15. شاملو، باقر؛ پاک‌نیت، مصطفی (۱۳۹۴). «افتراقی شدن سیاستِ کیفری در پرتوِ پارادایمِ اثباتی و چالش‌های پیش روی آن در برخورد با رویکردهای نوین»، فصلنامۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ ۶، ش ۱، ص ۲۲۶-۲۰۱.
16. شکفته، مریم (1394). ارزیابی حقوق بشری نوآوری‌های قانون مجازات اسلامی 92، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
17. شمس ناتری، ابراهیم؛ مصطفی‌پور، مسعود (1396). «تلاقی اندیشه‌های جرم‌شناختی «بازپروری» و «ناتوان‌سازی» در قانون مجازات اسلامی 1392»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، دورۀ هشتم، ش 15، ص 134-111.
18. صانعی، پرویز (1381). حقوق و اجتماع، چ اول، تهران، نشر طرح نو.
19. طاهری، زهرا و همکاران (1395). «تأثیر جرم بر احساس امنیت»، فصلنامۀ علمی پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، دورۀ سوم، ش 47، ص 79-53.
20. طغری نگار، حسن (۱۳۸۱). مجموعه مقالات و سخنرانی‌های اولین همایش بین‌المللی بررسی راه‌های جایگزین مجازات حبس، تهران: سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشوری.
21. عالی‌پور، حسن؛ توحیدی نافع، جلال (1394). «تعویق صدور حکم تأخیر در اجرای عدالت یا تغییر در اجرای عدالت؟»، مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، ش 4، دورۀ 2، ص 3۳۱-3۱۱.
22. غلامی، حسین (۱۳۸۴). «سیاست کیفری سختگیرانه»، فصلنامۀ دانش انتظامی، ش ۲۷، ص ۱۲۱-۹۵.
23. فخرایی، رکسانا (1393). آسیب‌شناسی نظام نیمه آزادی در قانون مجازات اسلامی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات آذربایجان شرقی.
24. فرجیها، محمد (1386). «بازتاب رسانه­ای جرم»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال ششم، ش 22، ص ۸۶-۵۷.
25. فروغی، فضل‌الله؛ ایرانی، امیر (1395).«مطالعۀ تطبیقی شناسایی و اجرای نظارت الکترونیک در حقوق کیفری ایران و آمریکا»، مجلۀ مطالعات تطبیقی، دورۀ 7، ش ۲، ص ۶۲۶-۶۰۱.
26. قماشی، سعید و همکاران (1397). «سیطرۀ حبس‌گرایی و رویای حبس‌زدایی در سیاست کیفری ایران (مطالعۀ موردی حوزۀ قضایی کرمان)»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، دانشگاه گیلان، سال نهم، ش 17، ص 59-34.
27. قیاسی، جلال‌الدین؛ حیدری، مسعود؛ اشرافی، محمود (1391). «بررسی تعویق صدور حکم در لایحۀ قانون مجازات اسلامی»، مجلۀ حقوق جزا و جرم‌شناسی، سال اول، ش 1، ص ۳۸-۱۷.

28. قیصری گودرزی، منیژه (1392). کران‌های قابلیت اعتماد سیستم‌های منسجم با مؤلفه‌های مستقل، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه لرستان.

29. رابرت‌داگلاس‌وایت، فیونا‌هینز (1383). جرم ‌و جرم‌شناسی، ترجمۀ علی سلیمی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

30. کاشفی اسماعیل‌زاده، حسن (۱۳۸۴). «جنبش‌های بازگشت به کیفر در سیاست جنایی کشورهای غربی: علل و جلوه‌ها»، الهیات و حقوق دانشگاه رضوی (آموزه‌های حقوقی)، سال پنجم، ش 6 و 7 (پیاپی 15 و 16)، ص ۲۹۸-۲۵۷.
31. کونانی، سلمان؛ انصاری، جمال؛ مندمی، اسلام (1392). سیاست جنایی از گفتمان تا برساخت‌هایی ریزومیک شده و ناروا، چ دوم، تهران: مجد.
32. کونانی، سلمان؛ سلطانی بیدگلی، رضا (۱۳۹۳). «اصلاح و درمان مجرمان در حقوق کیفری ایران»، فصلنامۀ تعالی حقوق، ش 8 و 9، ص ۳۴-۱۱.
33. کیانی، محمد؛ مهدوی ثابت، محمدعلی؛ سلیمان‌آبادی، زهرا (1395). «تفرید فرآیند کیفری پیش از صدور حکم»، فصلنامۀ قضاوت، دورۀ ۱۶، ش 87، ص 99-75.
34. لازرژ، کریستین (1375). سیاست جنایی، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: یلدا.
35. محمد نسل، غلامرضا (1383). «بررسی کاربردی تعلیق مجازات در حقوق جزا و رویۀ محاکم ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش ۶۴، ص ۲۵۸-۲۴۱.
36. محمدی، داود (1382). «حبس و جایگزین‌های حبس»،مجلۀکانوناصلاحوتربیت، ش 16، ص 41-37.
37. مصدق، محمد (1393)، شرح قانون مجازات اسلامی با رویکرد کاربردی، تهران: جنگل، جاودانه.
38. مقدسی، محمدباقر؛ فرجیها، محمد (۱۳۹۰)، «رویکرد عوام‌گرایی کیفری به جرائم جنسی»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق تطبیقی دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ 5، ش 2.
39. منصورآبادی، عباس؛ کونانی، سلمان (1389). بسترهای جامعه‌مدار؛ با تأکید بر رویکرد سیاست جنایی، فصلنامۀ مطالعات پیشگیری از جرم، ش 15، ص 32-7.
40. میرخلیلی، سید محمود؛ یعقوبی، تقی (1396). «بررسی عوامل قضائی افزایش جمعیت کیفری زندان‌ها»، فصلنامۀ راهبرد، سال بیست‌وششم، ش 82، ص 128-99.
41. ناظرزاده، فرناز (1393). «بررسی رویه و نگرش قضات دادگاه‌های اطفال تهران به جایگزین‌های مجازات حبس»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضائی، ش ۶۵، ص ۱۸۰-۱۵۷.
42. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1379). تقریرات درس حقوق کیفری عمومی، دانشگاه شهید بهشتی.
43. ----------------------- (۱۳۸۱). تقریرات علوم جنایی، دانشگاه شهید بهشتی.
44. نجیبیان، علی (1394). «تحلیل میزان بازتاب اندیشه‌های جرم‌شناسی انتقادی در قانون مجازات اسلامی 1392»، نشریۀ اندیشه‌های حقوق کیفری، سال اول، ش ۱، ص 82-57.
45. پرث، جان (1392). عوام‌گرایی کیفری، بسترها، عوامل و آثار، ترجمۀ هانیه هژیر الساداتی، تهران: میزان.
46. نگهدار، ایرج (1392). نقش و جایگاه افکار و باورهای عمومی در سیستم عدالت کیفری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.
47. ولیدی، محمدصالح (1388). بایسته‌های حقوق جزای عمومی، تهران: جنگل.
48. جوان جعفری عبدالرضا؛ فرهادی آلاشتی، زهرا؛  ساداتی سید محمدجواد (1395). «بازدارندگی و سنجش آن در فلسفۀ کیفر»، پژوهشنامۀ حقوق کیفری، ش14، ص 78-59.