معیارهای ناظر بر شناسایی مفسدفی الارض با تأکید بر جرایم مواد مخدر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 قوه قضائیه / قاضی

چکیده

اجرای مجازات اعدام در خصوص مرتکبین جرایم مواد مخدر مبتنی بر دو مقدمه است، اولاً حدی با عنوان افساد فی‌الارض در فقه تشریع شده است و ثانیاً مرتکبین این جرایم مصداق آن حکم شرعی هستند. کما این که از نظر فقهی نیز همین دو امر بایستی احراز شود تا بتوان مجازات اعدام را بر مرتکبین بار نمود؛ به عبارت دیگر بحث کبروی این حکم عبارت است از اینکه آیا از نظر منابع فقهی چنین حدی از سوی شارع مقدس تشریع شده است یا خیر؟ اما بحث صغروی این حکم شرعی آن است که بر فرض پذیرش این حکم فقهی، چه رفتارهایی را می‌توان مصداق مفسد فی‌الارض دانست؟
تاکنون بیشتر مباحث متوجه بحث حکمی این موضوع بوده است و ادلۀ فقهی، له و علیه حکم افساد فی‌الارض مورد مداقه قرار گرفته است اما به این امر کمتر پرداخته شده است که با فرض پذیرش این حکم فقهی، چه کسانی مصداق این حکم هستند و با چه معیاری می‌توان به شناخت مصادیق حکم افساد فی‌الارض همت گمارد؟ و در نهایت در تطبیق این معیار بر قانون جرایم مواد مخدر، آیا رفتارهایی که در قانون دارای مجازات اعدام هستند، واقعاً مصداق مفسد فی‌الارض محسوب می‌شوند یا خیر؟ اهمیت این موضوع از آنجایی بیشتر می‌شود که قانونگذار در ماده 286 قانون مجازات اسلامی تلاش کرده است که به ارائه تعریفی از جرم افساد فی‌الارض بپردازد و این مفهوم را روشن نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The criterion of recognizing the corruptor's example and its adaptation to drug crimes

نویسندگان [English]

  • mohsen borhani 1
  • rasool ahmadzadeh 2
1 tehran
2 Judge
چکیده [English]

اجرای مجازات اعدام در خصوص مرتکبین جرایم مواد مخدر مبتنی بر دو مقدمه است، اولاً حدی با عنوان افساد فی‌الارض در فقه تشریع شده است و ثانیاً مرتکبین این جرایم مصداق آن حکم شرعی هستند. کما این که از نظر فقهی نیز همین دو امر بایستی احراز شود تا بتوان مجازات اعدام را بر مرتکبین بار نمود؛ به عبارت دیگر بحث کبروی این حکم عبارت است از اینکه آیا از نظر منابع فقهی چنین حدی از سوی شارع مقدس تشریع شده است یا خیر؟ اما بحث صغروی این حکم شرعی آن است که بر فرض پذیرش این حکم فقهی، چه رفتارهایی را می‌توان مصداق مفسد فی‌الارض دانست؟
تاکنون بیشتر مباحث متوجه بحث حکمی این موضوع بوده است و ادلۀ فقهی، له و علیه حکم افساد فی‌الارض مورد مداقه قرار گرفته است اما به این امر کمتر پرداخته شده است که با فرض پذیرش این حکم فقهی، چه کسانی مصداق این حکم هستند و با چه معیاری می‌توان به شناخت مصادیق حکم افساد فی‌الارض همت گمارد؟ و در نهایت در تطبیق این معیار بر قانون جرایم مواد مخدر، آیا رفتارهایی که در قانون دارای مجازات اعدام هستند، واقعاً مصداق مفسد فی‌الارض محسوب می‌شوند یا خیر؟ اهمیت این موضوع از آنجایی بیشتر می‌شود که قانونگذار در ماده 286 قانون مجازات اسلامی تلاش کرده است که به ارائه تعریفی از جرم افساد فی‌الارض بپردازد و این مفهوم را روشن نماید.

کلیدواژه‌ها [English]

  • اعدام
  • افساد فی‌الارض
  • مفسد فی‌الارض
  • مواد مخدر
  • عرف
1. ابن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم (1405 ه.ق). لسان العرب، قم: المکتبة المرتضویه.
2. انصاری، مرتضی (1414ق). رسائل فقهیه، ج 1، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
3. بای، حسینعلی (1385). «افساد فی‌الارض چیست، مفسد فی‌الارض کیست؟»، فصلنامۀ فقه و حقوق، سال سوم، ش 9، ص 43.
4. برهانی، محسن (1394). افساد فی‌الارض؛ ابهام مفهومی، مفاسد عملی (تحلیل حقوقی مادۀ 286 قانون مجازات اسلامی)، مجلۀ مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دورۀ 2، ش 2 و 3.
5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 4، تهران: گنج دانش.
6. ---------------------- (1375). دانشنامۀ حقوقی، ج 1، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.
7. حاجی ده‌آبادی، احمد (1394). مرجع احراز موضوع قانون با تأکید بر شرکت در قتل، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ هفتم، ش 1.
8. حائری، سید کاظم (1386). «انواع تعزیر و ضوابط آن»،فصلنامۀ تخصصی فقه اهل بیت، سال سیزدهم، ش 51.
9. حبیب‌زاده، محمدجعفر (1379). محاربه در حقوق کیفری ایران، تهران: دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
10. حبیبی تبار، جواد؛ حبیبی، ضامن علی (1393). «مبانی فقهی مجازات اعدام در جرائم مواد مخدر»، کاوشی نو در فقه اسلامی، سال بیست‌ویکم، ش 2.
11.حسینی، سید محمد؛ سید رضا احسان‌پور (1395). «بررسی امکان تطبیق عنوان محاربه یا افساد فی‌الارض بر انتقال آگاهانۀ ویروس عامل ایدز در حقوق کیفری ایران؛ با نظر به آرای صادره در ایالات متحدۀ آمریکا»، حقوق پزشکی، سال دهم، ش 37.
12. حمیری، نشوان بن سعید (1420ق). شمس العلوم، ج هشتم، چ اول، بیروت: دارالفکر.
13. خراسانی، محمدکاظم (1431ق). کفایه الاصول، چ هفتم، قم: مؤسسۀ آل البیت لإحیاء التراث.
14. خمینی، روح‌الله (1389). صحیفۀ امام، ج بیستم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
15. ----------- (1385). الرسائل، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
16. ----------- (1374). استفتائات، قم: انتشارات اسلامی.
17. خویی، سید ابوالقاسم (1422ق)، محاظرات فی اصول الفقه، چ اول، قم: مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخویی.
18. رحمتی،محمد(1375). کتاب الحدود، ج 2، چ اول، قم: نشر مولف.
19. سلمان‌پور، محمدجواد (1382). «مبانی فقهی حرمت استعمال و قاچاق مواد مخدر»، فصلنامۀ فقه اهل بیت، ش 35.
20. کدیور، محسن(1387). حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، تهران: نشر کویر.
21. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین، ج 7، چ دوم، قم: نشر هجرت.
22. قربان‌نیا، ناصر (1393). ملاحظاتی دربارۀ قانون مجازات اسلامی 92 (نقد و بررسی فقهی، حقوقی)، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
23. الطائی، یحیی (1381). التعزیرات فی الفقه الاسلامی، چ اول، قم: بوستان کتاب.
24. عبدالملک، جندی (1976). موسوعه الجنائیه، ج 1، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
25. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1420ق). القاموس المحیط، بیروت: دارالفکر.
26. مجموعه بخشنامه های شورای عالی قضایی (1368-1359)(1382). مرکز تحقیقات فقهی، ج 1، چ اول، قم: معاونت آموزش و تحقیقات قوۀ قضاییه.
27. مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول الفقه، ج 2، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
28. ------------- (1375). اصول الفقه، چ سوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
29. معین، محمد (1384). فرهنگ معین، چ دوم، تهران: راه رشد.
30. منتظری، حسینعلی (1367). مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمۀ محمود صلواتی، ج 3، تهران: موسسه کیهان.
31. -------------- (1394). رسالۀ حقوق، چ هفتم، تهران: نشر سرایی.
32. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1413ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: مکتبه امیرالمومنین (دارالعلم مفید).
33. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1412ق). الدرالمنضود فی احکام الحدود، ج 2 و 3، قم: دارالقرآن الکریم.
34. مومن، محمد (1415ق). کلمات سدیده فی مسائل جدیده، چ اول، قم: مؤسسۀ النشرالاسلامی.
35. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 1 و 35، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
36. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1376). «محارب کیست و محاربه چیست؟ (بحثی در شناخت موضوع حد محارب)»،مجلۀ فقه اهل بیت (ع)، ش 11 و 12.
37. یکرنگی، محمد؛ عالی‌پور، حسن( 1394). «معیار علم به وقوع نتیجه در حقوق کیفری ایران با رویکرد تطبیقی به حقوق انگلستان و فقه امامیه»، مجلۀ مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دورۀ 2، ش 2 و 3.