عدالت پیشگیرنده: مهار جرم در بستر نظام حقوقی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

وظیفه دولت و قوای عمومی در قبال مسأله بزهکاری، صرفاً مجازات کردن مجرمان و رساندن ایشان به سزای عمل ارتکابی با استفاده از ابزار کیفر نیست؛ بلکه دولت‌ها موظف‌اند در چارچوب اصل حاکمیت قانون و اصول ناظر بر منصفانه بودن رسیدگی‌ها و بر اساس وظیفه‌ای که در خصوص صیانت از شهروندان جامعه بر عهده دارند، با اقدامات به‌موقع از ورود صدمه و آسیب به افراد به‌ویژه صدمه به‌حق حیات و تمامیت جسمانی که جبران آن سخت و غیرممکن است، جلوگیری به عمل آورده، خطر ایراد آسیب به اعضای جامعه را مهار نموده یا آن را تا حد امکان کاهش دهند. برخلاف دیدگاه رایج و متأثر از نوشتگان جرم‌شناسی پیشگیری دایر بر انحصار اقدامات پیشگیرانه به تدابیر کنشی غیر قهرآمیز، در حقوق کشورهای مختلف بسته به ساختار نظام حقوقی و الگوهای متنوع اجرای عدالت، تدابیر جنایی و غیرجنایی گوناگونی برای مهار حالات خطرناک و «پیشگیری مستقیم» از ارتکاب رفتارهای زیان‌بار و نیز جلوگیری از وقوع و استمرار جرم در قالب «تدابیر پیشگیرنده قهرآمیز» مورد شناسایی قرار گرفته است. ملاحظه نحوه شکل‌گیری و نظم حقوقی ناظر بر تدابیر فوق که موضوع اصلی «پارادایم عدالت پیشگیرنده» قرار دارد، حاکی از آن است که حقوق با مسأله پیشگیری و مهار خطر جرم هرگز بیگانه نبوده؛ بلکه با اتخاذ تدابیر گوناگون، قدرت‌های الزام‌آور و محدودکننده خود را در راستای دفاع از جامعه در برابر خطر ارتکاب جرم همواره بکار گرفته است.
«پارادایم عدالت پیشگیرنده» که بر پیشگیری مستقیم از وقوع جرم و محافظت از افراد در برابر خطر بزه دیدگی به‌عنوان یکی از روش‌های مقابله با جرم تأکید دارد، با معرفی خاستگاه تاریخی و عملکرد تدابیر پیشگیرنده که تحت عناوین گوناگون به بخش‌های مختلف نظام حقوقی ازجمله حقوق اداری و مدنی راه یافته‌اند، مبانی توجیهی و محدودیت‌های به‌کارگیری تدابیر فوق در پرتو اصول بنیادین حقوقی را مورد بررسی قرار داده و به ترسیم قواعد ناظر بر «حقوق پیشگیری» و توسعه و تکامل فرایندهای آن در قالب نظم حقوقی‌ای مؤثر می‌پردازد. مقنن ایرانی نیز از دیرباز به اهمیت پیشگیری از طریق حقوق و قدرت‌های قهرآمیز آن توجه داشته و اشکال متعددی از تدابیر پیشگیرنده قهرآمیز را که از ماهیت اقدام تأمینی برخوردارند، در قوانین و مقررات مختلف مورد پیش بینی قرار داده که از تازه‌ترین آنها می‌توان به «تصمیم جلوگیری از فعالیت‌های خدماتی یا تولیدی» و «قرار نظارت قضایی» موضوع مواد 247 و 114 قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب 4/12/1392 و «دوره مراقبت» موضوع ماده 83 قانون مجازات اسلامی مصوب 1/2/1392 اشاره نمود.

تازه های تحقیق

-

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Preventive justice: controlling crime through the legal system

نویسنده [English]

  • Mohammad Esmaeili
Criminal Law and Criminology Department, Law School,University of Tehran
چکیده [English]

The duty of the government in regards to crime is not to merely penalize the criminals using means of punishment. Rather, governments are supposed to take timely measures to prevent harm to individuals, especially to their right to life and physical integrity, the compensation of which is difficult and often impossible, according to the rule of law and fair trial principles. Contrary to the conventional view influenced by writings on crime prevention in criminology which attempts to limit preventive measures to non-coercive interactive measures, in different countries, based on the structure of judicial system and patterns of exercising criminal justice, there are different measures for countering dangerous circumstances and for “direct prevention” of damaging behavior and prevention of the occurrence and continuity of crime under “coercive preventive measures”. Considering the formation process and legal order governing the said measures, which is the main topic of “preventive justice paradigm”, law has never been a stranger to preventing the risk of crime, but has always used various means to use its mandating and constraining powers in order to defend the society against the danger of crime.
By introducing the historical origin and performance of the preventive measures that have found their way into different parts of the legal system, including public and civil law; The “preventive justice paradigm” which stresses on direct prevention of crime and defending individuals against being victim of criminal behaviors, as one of the methods of encountering crime, investigates the justifying foundations and limitation in using the said measures in light of the fundamental principles of law, depicts the rules governing “preventive law” and develops its processes in the form of an effective law order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forcible preventive measures
  • Safety measures
  • Dangerousness
  • Direct prevention
  • Prevention law
.1 آهوری، محمد ) 1382 (، مایازین های زندان یا مجازات های بینابین، چ 1، توران، نشر گرایش
.2 1381 (، مام ه هناسی منایی )مزوه درسی(، توران، دانشکده حقوق و علو سیاسی----------- ( - - - - - - - - - - -
.3 1377 (، مر هناسی )مزوه درسی(، توران، دانشکده حقوق و علو سیاسی ----------- ( - - - - - - - - - - -
.4 1376 (، بحثی ییرامون توقیف احتیاطی، عدالت کیفهری )مجموعهه مقهارت(، چ 1، توهران، کتابخانهه ----------- ( - - - - - - - - - - - گنج دانش
.5 آنسل، مار ) 1391 (، دفاع امتماعی، ترممه محمد آهوری، علی حسین نجفهی ابرنهدآبادی، چ 4، توهران، کتابخانهه گنج دانش
.6 ابراهیمی، هورا ) 1390 (، مر هناسی ییشایری، ج 1، چ 1، توران، نشر میزان
.7 بابایی، محمدعلی ) 1390 (، مر هناسی بالینی، چ 2، توران، نشر میزان
.8 بن فیس، فیلیپ ) 1386 (، تحورت اخیر حقوق کیفری اطفهال فرانسهه در یرتهو قهانون ییشهایری از بزهکهاری 5 مهارس 2007 ، ترممه دکتر هورا ابراهیمی، فصلنامه مطال ات ییشایری از مر ، س 2، ش 4، ص 159 180
.9 بولُک، برنار ) 1387 (، کیفرهناسی، ترممه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چ 8، توران، انتشارات مجد
.10 یرادل، ژان ) 1393 (، تاریخ اندیشه های کیفری، ترممه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چ 9، توران، انتشارات سمت
.11 یا نواد، امیر ) 1388 (، سیاست منایی ریسک مدار، چ 1، توران، نشر میزان
.12 تایلی، نیک ) 1395 (، ییشایری از مر ، ترممه دکتر امین اله زمانی و مریم مو ب، چ 1، توران، انتشارات مجد عدالت پیشگیرنده: مهار جرم در بستر نظام حقوقی 923
.13 دانش، تاج زمان ) 1350 (، اقدامات تأمینی در حقوق تطبیقی، مجله دانشکده حقهوق و علهو سیاسهی، ش 9، صهص 74 57
.14 ----------- - 1356 (، کیفر در حقوق مزای هوروی، مجله دانشکده حقوق و علو سیاسی، ش 9، صص 56 43 ( - - - - - - - - - - -
.15 رضوانی، سودابه ) 1396 (، مفوو خطرناکی در گستره علو منایی، چ 1، توران، نشر میزان
.16 رهامی، محسن ) 1381 (، اقدامات تأمینی و تربیتی، چ 1، توران، نشر میزان
.17 سیما مونتی، سیلوری ) 1386 (، موت گیری های اخیر حقوق کیفری صنار فرانسه )درباره قانون 5 مارس 2007 رامهع به ه ، ییشایری از بزهکاری(، ترممه دکتر علی حسین نجفی ابرندآبادی، فصلنامه مطال ات ییشهایری از مهر ، س 2، ش 4 ص 137 158
.18 هاه حیدری یور، محمدعلی؛ رفی ی، احمد ) 1395 (، قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و ن ریه های مشهورتی اداره کهل حقوقی قوه قضا یه، چ 2، ویرایش اول، توران،  وزنامه رسمی کشور
.19 هکرچی زاده، محسن ) 1394 (، آیین دادرسی کیفری انالستان؛ قاعده اقتضای ت قیب، چ 1، توران، انتشارات مجد
.20 هیکر، دیوید ) 1389 (، مفوو و ماهیت مجازات، ترممه حسین آقایی منت مکان، اهواز، دانشااه هوید چمران
.21 صان ی، یرویز ) 1376 (، حقوق مزای عمومی، دو ملد، چ 1، توران، کتابخانه گنج دانش
.22 صدر توحید خانه، محمد ) 1388 (، حقوق در چنبره "دهمن" از سیاست آمریکایی "منگ بها تهرور " تها ن ریهه آلمهانی " حقوق کیفری دهمنان"، تازه های علو منایی)مجموعه مقارت(، چ 1، صص 465 495 ، توران، نشر میزان. -
.23 صلاحی، ماوید ) 1382 (، کیفرهناسی، چ 1، مشود، نشر سحوری
.24 غلامی، حسین ) 1395 (، کیفرهناسی، چ 1، توران، نشر میزان
.25 غلامی، حسین؛ نجفی ابرندآبادی، علی حسین ) 1378 (، ن ریهه مجهازات ههای اسهتحقاقی و تکهرار مهر ، مهدرس علهو-انسانی، دوره 3، هماره 4، ص 97 111
.26 فریدمن، ررنس ) 1389 (، بازدارندگی، ترممه عسار قورمانپور بناب، رو اله زمانی، توران، یژوهشکده مطال هات راهبردی
.27 فیشر، بونی اس؛ استیون، یی لب ) 1393 (، دانشنامه بزه دیده هناسی و ییشایری از مر ، ترممه اساتید حقوق کیفهری و مر هناسی، زیر ن ر دکتر علی حسین نجفی ابرندآبادی، 2 ملد، توران، نشر میزان
.28 رزرژ، کریستین ) 1396 (، درآمدی بر سیاست منایی، ترممه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چ 6، توران، نشر میزان
.29 لینچ، مایکل ) 1396 (، آلمان نازی، ترممه بابک محق ، چ 2، توران، فرهنگ ماوید
.30 مارتی، میرری دلماس ) 1393 (، ن ا های بزر سیاست منایی، ترممه علهی حسهین نجفهی ابرنهدآبادی، چ 2، توهران، نشر میزان
.31 نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ رضوانی، سودابه ) 1394 (، سلب آزادی ییشایری محهور بها تأکیهد بهر مهاده 150 قهانون-مجازات اسلامی 1392 ، فصلنامه یژوهش حقوق کیفری، دوره 4، ش 12 ، ص 9 42
.32-------------- 1388 (، کیفرهناسی نو مر هناسی نو؛ درآمدی بر سیاست منایی مدیریتی خطرمدار، تازه ههای علهو (-منایی )مجموعه مقاله(، 750 717
.33 1383 (، ییشایری عادرنه از مر ، علهو منهایی )مجموعهه مقهارت در تجلیهل از اسهتاد دکتهر محمهد ----------- ( - - - - - - - - - - - -آهوری(، ص
 
34. Ashworth, Andrew and zedner, Lucia(2014),Preventive Justice,First Edition,London,Oxford University Press
 
921 دوره 4، شماره 2، پاییز و زمستان 6931
 
35. --------------------- (2013), Prevention and The Limits of Criminal Law,First Edition, London, Oxford University Press
 
36. Allan, Edvard L(2004), Civil Gang Abatement: The Effictiveness and Implications of policing by Injunction, First Edition,Texas, , LFB Scholarly Publishing LLC
 
37. Donkin,Susau(2014), Preventing Terrorism and Controlling Risk, First Edition,New York,Springer
 
38. Bush,George W (2002), The National Security Strategy of The United States of America,The White House
 
39. Gilling, Daniel (1997), Crime Prevention: Theory, Policy and Politics, First Edition,London, UCL Press
 
40. Feeley, Malclm M. and Simon Janathan (1992),The New Penology: Notes on the Emerging strategy of corrections and Its implication,Crimonology, Volume 30, No. 4, Pages 449-474
 
41. Kemshal, Hazel (2003), Undrestanding Risk in Criminal Justice, First Edition, Philadelphia,McGrow-Hill Education
 
42. McSherry, Bernadette; Norrie, Alan and Bronitt, Simon (2009), Regulating Deviance: The Redirecting of Criminalization and the Futures of Criminal Law,Portland,Hart Publishing
 
43. Starosolsky, V. George, Basic Principles of Soviet Criminal Law, 28 North Carolina Law Reiew 359 (1950).
 
44. Testa, Megan and West Sara G.(2010),Civil Commitment in The United States,Psychiatry (Edgemont),Volume 7, Number 10, Pages 30-40
 
45. Weaver, Russell L.;Shoben, Eline W. and Kelly, Michael B. (2011), Principles of Remedies Law, Second Edition,St Paul, West; a Thomson Reuters business
 
46. Zedner, Lucia (2007), Preventive Justice or pre-punishment? The Case of Control Order, Current Legal Problem,Volume 60, Pages 174-203.