مبانی جرم‌انگاری جرایم اقتصادی در فقه امامیه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز

2 حقوق جزا و جر شناسی ، دانشگاه تهران

3 تهران

چکیده

اقتصاد در عصر مدرنیته و با شکل­گیری دولت، معنا و مفهوم وسیع و نوینی یافته و وارد عرصه ارزش­های اعتباری شده است. اعتباریات برعکس واقعیات، حوزه­های وسیع و گسترده­ای را دربر می‌گیرد. با این پیش‌فرض، اقتصاد از دامنه و حوزه فعالیت بسیار وسیعی برخوردار شده که مستلزم ضابطه­مندی جدید، بر اساس گزاره­های وحیانی است. برای نیل به هدف موردنظر، این مقاله درصدد است مبنای وحیانی- عقلانی جرم­انگاری جرایم اقتصادی را به روش تحلیلی، استخراج، توضیح و تبیین نماید. این مسئله، در حوزه فلسفه حقوق کیفری اقتصادی تعریف می­شود. یافته این تحقیق آن است که مبانی جرم­انگاری جرایم اقتصادی در قرآن و سنت، عبارت‌اند از: اصل حرمت اکل مال به باطل در حوزه جرم­انگاری ابتدائی، اصل حرمت تعاون بر اثم در مرحله جرم­انگاری تکمیلی و اصل حرام بودن مقدمه حرام در خصوص جرم­انگاری تکمیلی و مرتبط. ازلحاظ مبانی عقلی نیز اصول لا ضرر، مصلحت، نظم، امانت‌داری و اصل بازتوزیع منصفانه ثروت را می­توان نام برد که بر اساس این اصول می­توان جرم‌انگاری جرایم اقتصادی را توجیه نمود.

تازه های تحقیق

ندارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criminalization Principles of Economic Crimes in Shia Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • mahmoud mahdavi 2
  • SEYED MOHAMAD HOSSEINI 3
1
2 tehran
3 TEHRAN
چکیده [English]

Economics in the age of modernity has new and broader concept. Money has no longer the actual value. Nullity unlike the facts includes the vast areas. By this assumption, economics has the vast areas of activity that needs the new obligations. In this situation the social-cultural values exposed violations. So to protect the solidarity of social system, specially the economic system on the basis of Islamic teachings, we must establish economic beliefs on the rational and inspiration beliefs. To find the principles of economic criminalization in Shia Jurisprudence, we search the Quran and hadith by the analytical method. This issue is related to philosophy of economic criminal law and so we have a few researches in this subject. Because of this we have no theory in this field. The principle of criminalization of economic crimes in Quran and Islamic Tradition are: Prohibited of invalid occupation, prohibited of aiding sinful acts, Prohibited of illegal premise. The rational principles in jurisprudence are: principle of no harm, interest, order, bailment and fair redistribution of wealth. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principles of criminalization
  • Foundation of criminalization
  • Economic crimes
  • Economic Islamic jurisprudence
  • Economic criminal law

ندارد

1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه
3. ابن ادریس، ابوجعفر محمد بن منصور، ( 1410 ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر
الاسلامی.
4. اردبیلی، احمد بن محمد، ( 1421 ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، جلد 13 ، قم: جامعه مدرسین
حوزه علمیه قم.
5. اردبیلی، محمدعلی، ( 1382 )، حقوق جزای عمومی، چاپ 5، جلد 1، تهران: میزان.
6. اسماعیلی، اسماعیل، ( 1373 )، اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری، کاوشی نو در فقه اسلامی (مجله
فقه)، شماره اول، سال اول.
7. انصاری، مرتضی، ( 1420 ق)، مکاسب، جلد 5، قم: مجمع الفکرالاسلامی.
8. انصاری، شیخ مرتضی، ( 1374 )، مکاسب، جلد 1، چاپ سوم، قم: انتشارات دهاقانی.
9. انصاری، شیخ مرتضی، ( 1357 )، رساله لا ضرر، چاپ سنگی، تبریز: مطبعه الاطلاعات.
10 . انصاری، مرتضی بن محمد امین، ( 1422 ق)، فرائد الاصول، جلد 2، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
11 . آذرنوش، آذرتاش، ( 1389 )، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، تهران: نشر نی.
12 . خراسانی، محمد کاظم، ( 1417 ق)، کفایه الاصول، ج 1، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
13 . بجنوردی، حسن، ( 1419 ق)، القواعد الفقهیه، ج 2، تحقیق: مهدی المهریزی، محمد حسین الدرایتی، الطبعه
الاولی، قم: نشر الهادی.
14. جزیری، عبد الرحمن، ( 1410 ق)، الفقه علی المذاھب الاربعۀ، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مبانی جرمانگاری جرایم اقتصادی در فقه امامیه 133
15. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ( 1384 )، ترمینولوژی حقوق، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات گنج دانش.
16 . خوئی، ابوالقاسم، ( 1377 )، مصباح الفقاهه، ج 2، قم: داوری.
17 . خویی، ابوالقاسم، ( 1374 )، صباح الفقاهه، ج 1، نجف: انتشارات حیدری.
18 . خوئی، ابوالقاسم، (بی تا)، مبانی تکمله المنهاج، جلد 1، نجف اشرف: مطبعه الآداب.
19 . ذهنی تهرانی، سید جواد، ( 1369 )، تشریح المطالب (شرح فارسی بر مکاسب)، جلد اول، چاپ اول، قم: انتشارات
حاذق.
20 . زراعت، عباس، ( 1391 )، حقوق کیفری اقتصادی، چاپ اول، تهران: نشر جنگل، جاودانه.
21 . ژاک، لوران، ( 1390 )، فرار به جلوی اقتصادهای بزرگ؛ اسطوره واقعیت جنگ جهانی ارزیا نشریه سیاحت غرب،
. شماره 92 ، از 101 تا 106
22 . ساکی، محمدرضا، ( 1390 )، حقوق کیفری اقتصادی، چاپ سوم، تهران: نشر جنگل، جاودانه.
23 . شریعت اصفهانی، فتح الله، ( 1406 ق)، قاعده لاضرر، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
24 . شریف زاده، محمدجواد، ( 1391 )، حقوق و اقتصاد در اسلام، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
25 . شکاری، روشنعلی، ( 1387 )، اصول فقه، چاپ اول، تهران: انتشارات طرح نوین اندیشه.
26 . شهید اول، محمد بن مکی، ( 1400 ق)،  القواعد
 
27 . شهید اول، محمد بن مکی عاملی، ( 1410 ق)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، تحقیق محمد تقی مروارید و علی
 
اصغر مروارید، بیروت: دارالتراث.
 
28 . شهیدثانی، ( 1410 ق)،  الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، جلد 9، قم: نشر داوری.
 
29 . شهیدثانی، ( 1414 ق)،  مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد 15 ، قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
 
. 30 . طباطبایی، سیدعلی، ( 1421 ق)، ریاض المسائل، جلد 10 ، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم 10
 
31 . طباطبایی، محمدحسین، ( 1371 )،  المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، قم، اسماعیلیان.
 
32 . طبرسی، فضل بن الحسن، ( 1372 )، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد 2، تهران: نشر ناصرخسرو.
 
33 . طریحی، فخر الدین بن محمد، ( 1375 )، مجمع البحرین، جلد یک، تهران: مرتضوی.
 
34 . طوسی، محمد بن حسن، ( 1401 ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 2، الطبعه الاولی، بی جا: مکتبه الاعلام
 
الاسلامی.
 
35 . طوسی، محمد بن حسن، ( 1390 ق)، تهذیب الأحکام، ج 10 ، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
 
36 . عامر، عبدالعزیز، ( 1375 ق)، التعزیر فی الشریعه الاسلامیه، مصر: دارالکتاب العربی.
 
37 . عاملى، حر، ( 1409 ق)، محمد بن حسن، وسائل الشیعۀ، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
 
38 . عسکری، حسن بن عبدالله، ( 1412 ق)،  معجم الفروق اللغویه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
 
39 . عوده، عبدالقادر، ( 1373 )، حقوق جنایی اسلام، ترجمه اکبر غفوری، جلد 1، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
 
40 . عینی نجف آبادی، محسن، ( 1372 )، مبناء و ماهیت تعزیر، (پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی)
 
به راهنمایی دکتر محمد جعفر حبیب زاده، دانشگاه تربیت مدرس.
 
41 . فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، ( 1384 )، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج 1، قم: نوید اسلام.
 
42 . کلینی، محمدبن یعقوب، ( 1388 )، فروع کافی، جلد 5، قم: نشر قدس.
 
43 . کیانی، روح الله، ( 1388 )، بررسی فقهی جرایم اقتصادی در قرآن، رساله کارشناسی ارشد، به راهنمایی سیدمحمدباقر حجتی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
 
44 . گرجی، ابوالقاسم، ( 1383 )، آیات الأحکام (حقوقی-جزاییتهران: نشر میزان.
 
45 . گلدوزیان ، ایرج، ( 1386 )، بایستههای حقوق جزای عمومی، چاپ 14 ، تهران: نشر میزان.  134 دوره 4، شماره 1، بهار و تابستان 1396
 
46.فرهودی نیا، حسن، ( 1381 )، جرایم ناقص (بررسی تطبیقی)، چاپ اول، تبریز: انتشارات فروزش.
 
47 . فیض کاشانی، مولی محسن، ( 1416 ق)، تفسیر الصافی ، ج 1، التحقیق: الشیخ حسین الاعلمی، الطبعه الثانیه،
تهران: مکتبه الصدور.
 
48 . فیاض، محمد اسحاق، ( 1410 ق)، محاضرات فی اصول الفقه ا تقریرات آیت الله خویی، جلد دوم، چاپ چهارم، قم: مؤسسه انصاریان.
 
49 . مجلسی، محد باقر بن محمد تقی، ( 1404 ق)، بحار الانوار، جلد 101 ، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
50 . محمدی، ابوالحسن، ( 1384 )، مبانی استنباط حقوق اسلامی ، چاپ 22 ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 
 51 . مرارید، علی اصغر، ( 14101413 ق)، سلسلۀ الینابیع الفقهیه، جلد 23 ، بیروت: الدار الاسلامیه، موسسه فقه - الشیعه.
 
52 . مکارم شیرازی، ناصر، ( 1376 )، انوار الفقاهه، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
 
53 . مکارم شیرازی، ناصر، ( 1370 )، القواعد الفقهیه، ج 1، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
 
54 . ملااحمد نراقی، ( 1408 ق)، عوائد الایام  ، قم: انتشارات بصیرتی.
 
. 55 . موسوی بجنوردی، سید محمد، ( 1385 )، قاعده حرمت اعانت بر اثم، پژوهشنامه متین، شماره 33
 
56 . موسوی بجنوردی، سیدمیرزا حسن، ( 1319 ق)، قواعد فقهیه، ج 1، چاپ دوم، نجف: چاپخانه ادب.
 
57 . موسوی الخمینی، روح الله، ( 1386 )، تحریر الوسیله، ج 2، قم: دارالعلم.
 
58 . موسوی الخمینی، روح الله، ( 1381 )، مکاسب المحرمه، ج 1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
 
59 . موسوی الخمینی، روح الله، ( 1381 )، تهذیب الاصول، ج 3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
 
60 . موسوی خمینی، روح الله، ( 1410 ق)، الرسائل، جلد 1، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
 
61 . نجفی، محمدحسین بن باقر، ( 1362 )، جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 
62 . نورزاد، مجتبی، ( 1389 )، جرایم اقتصادی در حقوق کیفری ایران، چاپ اول، تهران: نشر جنگل، جاودانه.
 
63 . نورزاد، فرهاد، ( 1389 )، بررسی جرائم اختلاس و تصرف غیرقانونی در اموال دولت ، تهران: انتشارات فردوسی.
 
64 . واردی، محمد، ( 1391 )، جنگ ارزی کشورهای پیشرفته بر ضد ملتهای نوظهور ، رویدادها و تحلیل ها « شماره
 
268 ، از 76 تا 77
 
65 . ولیدی، محمد صالح، ( 1386 )، حقوق کیفری اقتصادی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
66 . هاشمی، سیدحسین، ( 1381 )، مجمع تشخیص مصلحت نظام، تحلیل مبانی فقهی و حقوقی، قم: مرکز مطالعات و
 
پزوهشهای اسلامی.
67. Paul Malloy, Robin, (1991),  Toward a new discourse of law and economics, Syrecuse law review, vol. 42, no. 27.