عدالت زیست‌محیطی و قاچاق چوب، هیزم و زغال جنگلی (نقد و بررسی مبانی رأی وحدت رویه شمارۀ 749 مورخ 24/1/1395)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استاد / دانشگاه تهران

چکیده

با رویکردی که قانون‌گذار در قانون قاچاق کالا و ارز مصوب 1392 دربارۀ قاچاق به‌عنوان یک جرم اقتصادی پذیرفت، پیرامون سرنوشت، کارکرد و هدف حکم مقنن در مادۀ 48 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 1346 که حمل چوب، هیزم و زغال حاصل از درختان جنگلی را ممنوع و بر طبق قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 1312 قابل‌تعقیب و مجازات می­دانست، ابهاماتی جدی به وجود آمد. دادگاه­های کشور ما در این بحران هیزم، که در جهان به‌عنوان عامل 50 درصد قطع درختان جنگلی شناخته‌شده و در جوامع فقیر به‌عنوان عامل 80 درصدی قطع درخت معرفی‌شده، گاهی عمل را قاچاق و در صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی و برخی دیگر بر همین منوال، آن را در صلاحیت دادگاه انقلاب اسلامی و بعضی دیگر برعکس، آن را قاچاق ندانسته و رسیدگی به آن را در صلاحیت دادگاه عمومی اعلام نمودند. دیوان عالی کشور در رأی وحدت رویه کیفری شمارۀ 749-24/1/1395 خود، به‌ظاهر در چارچوب تشخیص مرجع صالح و در حقیقت در قالب توصیف و طبقه‌بندی بزه فوق، دیدگاهی را برگزید که منتهی به اجرای مداوم عدالت زیست‌محیطی دراین‌باره شد. این دیدگاه، افزون بر آثاری که در حقوق محیط‌زیست دارد، به نظر موافقت کامل با توجیهات گفتمان­های علمی، مذهبی و نظارت قدرت حاکم دارد و موجب بقای جنگل و تداوم بهره‌مندی بشر از این منبع مهم و تجدید پذیر طبیعی می­شود؛ اگرچه بر این رأی در عالم حقوق نقدهایی وارد است.

تازه های تحقیق

ندارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Environmental Justice and Protection of Forest in Criminal Unification Judgment of Supreme Court

نویسنده [English]

  • Hassan Mohseni
Associate Professor / University of Tehran
چکیده [English]

After Goods and Currency Contraband Law 2014 we saw some ambiguities about legislator’s intention in article 48 of Law concerning Protection and Exploitation of Forests and Rangelands 1968 which is provides the carriage of wood, firewood and charcoal of forest’s tree is forbidden and may be prosecuted and condemned by law of contraband 1944. In this wood charcoal crises that known in all over the world as a major cause of cutting the forest’ tree (50%) and in poor community as 80%, our courts have chosen many different approach; some of the have said that the carriage is contraband (contravention) and under competence of Tazirat organization; some of them have said that it is crime and in jurisdiction of Revolution court and some of courts have decided that it is under jurisdiction of criminal courts. Supreme Court in its unification judgment number 749 have said that it is the carriage is contraband (contravention) and under competence of Tazirat organization. It decided primarily as conflict resolution but really it decided by classification of the carriage as a contravention. This judgment is in accordance with environmental justice prerequisites and seems to protect the forests as a renewable resource that belonged to human being. Anyway, there is some critics on that judgment that cannot reduce its value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forest Law
  • Dialogue
  • illegal carriage and contraband
  • national source
  • criminal justice

ندارد

1. اجتهادی، سید عبدالمجید، 1390 ،
مصادیق جرائم قاچاق کالا و ارز در حقوق کیفری ایران، دو فصلنامۀ بررسی های
.138 - حقوقی، سال اول، شمارة 1، بهار، ص. 107
2. الهام، غلامحسین، سید محمود میر خلیلی و امیر محمد پرهام فر، 1393 ،
چالشهای تعریف جرم قاچاق در نظام
.78-
حقوقی ایران، فصلنامۀ دیدگاههای حقوق قضایی، زمستان 78 ، ص. 47
3. امیدی، جلیل و فرهاد یوسفی پور، 1393 ،
موقعیت و مبانی ارزش گذاری محیط زیست و لزوم مقابله با آلاینده ها در
.30-
فقه اسلام، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 6، شمارة 10 ، بهار و تابستان، ص. 7
4. جنیدی، فریدون، 1389 ، حقوق جهان در ایران باستان، چاپ سوم، تهران، نشر بلخ.
108 دوره 4، شماره 1، بهار و تابستان 1396
5. حبیبی، دکتر حسین، 1354 ،
نقش جنگل در خصوصیات کمی و کیفی آب، محیط شناسی، مجموعه پژوهشهای
.192- محیط زیست، دوره 3، شماره 3، بهار، ص. 185
، 6. حسینی، دکتر سید محمد محسن؛ دکتر مجید مخدوم؛ دکتر مسلم اکبری نیا و دکتر خسرو ثاقب طالبی، 1379 
بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک جنگل، محیط شناسی، مجموعه پژوهشهای محیط زیست، دوره 26
. شماره 25 ، تابستان 1379
، 7. خاوری، دکتر حسن، 1356 ،
جنگل در خدمت بشر، محیط شناسی، مجموعه پژوهشهای محیط زیست، دوره 8
.112- شماره 8، زمستان، ص. 101
8.
خلعتبری، ارسلان، 1329 ، توقیف اشخاص و اخذ جریمه بر طبق مقررات قانون مرتکبین قاچاق مصوب 29 اسفند
.19-
1312 ، کانون وکلا، شماره 16 و 17 ، ص. 15
9. دادگی، فرنبغ، 1380 ، بندهشن، گزارنده: مهرداد بهار، تهران، انتشارات توس.
10 .دهخدا، علی اکبر، 1385 ، لغت نامه (فرهنگ متوسط دهخدا)، زیر نظر دکتر سید جعفر شهیدی، به کوشش دکتر
غلامرضا ستوده، دکتر ایرج مهرکی و اکرم سلطانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
11 .رحمت اللهی، حسین و امید شیرزاد، 1393 ،
حق بر محیط زیست سالم در رویه قضایی دیوان عدالت اداری، دو
.108- فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال 3، شمارة 6، بهار و تابستان، ص. 97
12 .رحمدل، دکتر منصور، 1385 ،
قاچاق کالا و ارز از دیدگاه حقوق کیفری ایران با تکیه بر مصوبه سال 1374 مجمع
تشخیص مصلحت نظام
، . پژوهشهای حقوقی، شمارة 10 ، ص. 30 تا 55
چاپ دوم ،(« زیست بوم » 13 .رضایی، رضا، 1389 ، آیین زیست در ایران باستان (پژوهشی دربارة طبیعت و محیط زیست
تهران، نشر جوانه توس.
.12- 14 .شامخی، دکتر تقی، 1365 ، مسائل اجتماعی در منابع طبیعی، جهاد، سال 11 ، شمارة 138 ، ص. 6
15 .شامخی، دکتر تقی، 1390 ، قوانین و مدیریت منابع طبیعی (جنگل ها و مراتع)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،
1390 ، چاپ دوم.
1392/10/
16 .شاه حیدری پور، دکتر محمدعلی و دکتر احمد رفیعی، 1394 ، قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3
با اصلاحات بعدی و نظریههای مشورتی اداره کل حقوقی قوة قضائیه
، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوة
قضائیه.
17 .شاهرخی شهرکی، عبدالکریم، 1391 ،
نحوة عملی رسیدگی به جرائم قاچاق کالا و ارز، دو فصلنامۀ بررسی های
.148- حقوقی، سال دوم، شمارة 3، بهار و تابستان ، ص. 117
، 18 .فهیمی، عزیز الله و علی عرب زاده، 1392 ،
مبانی فقهی حقوق محیط زیست، پژوهش نامه حقوق اسلامی، سال 13
.209- شماره 1، بهار و تابستان، پیاپی 35 ، ص. 189
19 .کوشا، مهندس هرمز، 1394 ، انواع تکنولوژی زغال و سرکه چوب، چاپ دوم ،تهران، راز نهان.
20 .مجنونیان، هنریک، 1361 ،
مسائل مربوط به شناسایی و ارزیابی فوائد زیست محیطی جنگل ها، محیط شناسی،
.134- مجموعه پژوهشهای محیط زیست، دوره 11 ، شماره 11 ، تابستان، ص. 109
21 .محقق داماد، دکتر سید مصطفی، 1394 ، الهیات محیط زیست، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
22 .محمد زاده رهنی، محمدرضا، 1389 ،
بررسی مبانی فقهی حفاظت از محیط زیست، فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ
.195- تمدن، سال 6، شمارة 25 ، پاییز، ص. 178
23 .مشهدی، علی (تحقیق و تدوین)، 1388 ، مجموعه اسناد و متون بنیادین حقوق بین الملل محیط زیست، جلد اول:
ایران و حقوق بین الملل محیط زیست، گروه حقوق بین الملل دانشگاه قم.
عدالت زیست محیطی و قاچاق چوب، هیزم و ذغال جنگلی (نقد و بررسی مبانی رای وحدت رویه... 109
24 .مشهدی، علی و اسماعیل کشاورز، 1391 ،
تأملی بر مبانی فلسفی حق بر محیط زیست سالم، دو فصلنامه علمی-
.70- پژوهشی پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال 13 ، شماره 2، پاییز و زمستان، ص. 47
25 .مک لود، دارل ای، 1355 ، تأثیر انسان بر علفزارهای جهان، محیط شناسی، ترجمۀ دکتر عوض کوچکی، مجموعه
.18- پژوهشهای محیط زیست، دوره 7، شماره 7، زمستان، ص. 7
26 .مولایی، دکتر یوسف، 1386 ،
نسل سوم حقوق بشر و حق بر محیط زیست سالم، فصلنامه حقوق، مجلۀ دانشکدة
273- حقوق و علوم سیاسی، دوره 37 ، شمارة 4، ص. 296 .
27 .میلر، جی. تی. 1391 ، زیستن در محیط زیست، ترجمه دکتر مجید مخدوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ
13.
28 .هانیکان، جان، 1392 ، جامعه شناسی محیط زیست، ترجمۀ موسی عنبری، انور محمدی و میلاد رستمی، تهران،
انتشارات دانشگاه تهران.