معیار علم به وقوع نتیجه در حقوق کیفری ایران با رویکرد تطبیقی به حقوق انگلستان و فقه امامیه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 فارغ التحصیل دوره دکترای حقوق جزا و جرم شناسی

چکیده

در رویکرد کیفری پیشین در ایران، در ارتباط با رکن روانی جرایم مقید، شخص تنها زمانی مجرم محسوب می شد که افزون بر قصد رفتار و علم به موضوع، قصد رسیدن به نتیجه خاص را بنماید. در رویکرد کیفری کنونی هرگاه فرد با علم به تحقق نتیجه رفتاری را مرتکب شود، وی نیز قاصد به نتیجه محسوب می گردد. از این امر که در فقه امامیه در جنایت عمد و در حقوق کامن لا دارای سابقه دیرین می باشد، به قصد غیرمستقیم یاد می شود و در ماده 144 قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392 به عنوان یک قاعده عام در جرایم عمدی مقید وارد شده است. لیکن معیار احراز اینکه شخص چه زمانی «میداند» یا «علم دارد» نتیجه در اثر رفتار محقق می شود، برای مقام قضایی بسیار حائز اهمیت می باشد. بر این اساس، با توجه به ضرورت ارائه معیاری برای احراز قصد غیرمستقیم، به دلیل مباحث طولانی و گسترده در حقوق انگلستان، نوشتار حاضر با رویکردی تطبیقی به بررسی معیارهای سه گانه ارائه شده در حقوق انگلستان یعنی «نتیجه احتمالی»، «نتیجه طبیعی» و «نتیجه نسبتاً قطعی» و تطبیق آن با حقوق ایران، به ارائه معیاری بومی با توجه به فقه امامیه و قانون جدید مجازات اسلامی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Standard of Indirect Intention in Iranian Criminal Law in light of the comparative study of English Law and Shia’h Fiqh

نویسندگان [English]

  • mohamad yekrangi 1
  • hasan alipour 2
1
2
چکیده [English]

Regarding the previous attitude of Iranian criminal law toward the mens rea of resultant crimes, one can be convicted only if he do the crime with free will and intend to achieve the result. However, according to the new approach of Iranian criminal law, if one does not intend the consequence but do the act with knowledge of producing the result, the crime will be considered as an intentional offence. This called “indirect or oblique intention” and has long history in the Fiqh and common law. Section 144 of the new Iranian Criminal Act 2013, explicitly provides that all resultant crimes can be committed by this intention. However, this is not obvious that what the criterion of indirect intention in Iran is. Therefore, regarding the importance of finding a standard for oblique intention, this paper, focusing on the English criminal law, will scrutinize the three tests that were mentioned by the English law i.e. “high probability”, “natural consequence” and “virtual certainty” and compare it with the fiqh and Iranian criminal law and finally, provide a domestic mixed standard that can be applied by Iranian criminal law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resultant Crime
  • Common law
  • Natural Consequence
  • Oblique Intention

مراجع

  1. منابع

    الف) فارسی

    1. اردبیلی، محمدعلی (1392)، حقوق جزای عمومی، ج 1، چ سی‌ویکم، تهران، میزان.
    2. استفانی، گاستون؛ ژرژ لواسور و برناک بولوک (1377)، حقوق جزای عمومی، ترجمۀ حسن دادبان، چاپ اول، ج 1، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
    3. اصفهانى، محمد باقر بن محمد تقى(بیتا)، حدود و قصاص و دیات (مجلسى)، چ اول، تهران، مؤسسه نشر آثار اسلامى.
    4. بهاء‌الدین عاملى، محمدبن حسین؛ ساوجى، نظام بن حسین (1429ق)، جامع عباسى و تکمیل آن، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    5. حلّى، علامه، حسن‌بن یوسف بن مطهر اسدى (1411ق)، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، چ اول، تهران، مؤسسۀ چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
    6. خویى، سید ابو القاسم موسوى (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج چاپ اول، ج 2، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره)،
    7. زین‌الدین عاملى، زین‌الدین بن على (شهید ثانى)(1414ق)، حاشیة الإرشاد، چاپ اول، ج 4، قم، ت دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم.
    8. ------------------------- (1413ق.)، مسالک‌الأفهام إلى تنقیح شرائع‌الإسلام، چاپ اول، ج 15، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    9. صادقی، محمد‌هادی (1380)، حقوق کیفری اختصاصی(جرایم علیه اشخاص) ، چاپ چهارم، تهران، میزان.
    10. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب‌الأحکام، ج 10، دارالکتب الإسلامیة، چ چهارم.
    11. عاملى، محمدبن مکى (شهید اول) (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیه، چاپ اول، بیروت، دار التراث الدار الإسلامیة.
    12. لنکرانى، محمدفاضل موحدى (1421ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - القصاص، چاپ اول، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار (ع).
    13. محسنی، مرتضی (1375)، دورۀ حقوق جزای عمومی: پدیدۀ جنایی، چاپ اول، ج دوم، کتابخانۀ گنج دانش.
    14. میر محمدصادقی، حسین (1392)، حقوق کیفری اختصاصی(جرایم علیه اشخاص)، چاپ یازدهم، تهران، میزان.

    ب) انگلیسی

    1. Baird, Norman(2002), Criminal Law, London, Cavendish Publishing, 4th ed.
    2. Elliot, Catherine& Frances Quinn(2010), Criminal Law, Essex, Pearson, 8th ed.
    3. Fionda, J. & M. Bryant(2000), Brief Case on Criminal Law, London, Cavendish Publishing, 2nd ed.
    4. Fletcher, George(2000), Rethinking Criminal Law, New York, Oxford University Press.
    5. Geary, Roger(2002), Understanding Criminal law, London, Cavendish Publishing.
    6. Herring, Jonathan(2002), Criminal Law, New York, Palgrave MacMillan.
    7. Molan, Michael(2001), Source Book on Criminal Law, London, Cavendish Publishing, 2nd ed.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار