وحدت قاتل، تعدد مقتول؛ بررسی فقهی ـ حقوقی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

به‌عکس شرکت در جنایت که با تعدد جانی و وحدت مجنی علیه مواجهیم، گاه با وحدت جانی و تعدد مجنی علیه مواجهیم. درزمینه شرکت در جنایت بخصوص شرکت در قتل، در همه ادوار قانونگذاری پس از انقلاب، مقررات مناسبی وضع‌شده است. اما در باب وحدت جانی و تعدد مجنی علیه چنین وضعیتی جز در قانون مجازات اسلامی 1392 دیده نمی‌شود. با مطالعه این قانون، این اندیشه به ذهن خطور می­کند که قانونگذار بین جنایت بر نفس (مواد 383 و 384) و جنایت بر مادون نفس (ماده 392) تفکیک گذاشته و دو رویکرد متفاوت در این زمینه همچون وجود دیه علاوه بر قصاص عضو و تقدم مجنی علیه اول در قصاص عضو بر سایر مجنی علیهم اتخاذ نموده است. با توجه به ادله فقهی، قانونگذار می‌تواند در جنایت بر نفس نیز به امکان اخذ دیه برای سایر مقتولان پس از قصاص قاتل در مقابل یکی از کشته‌شدگان حکم دهد؛ ضمن اینکه در جنایات سریالی باید علاوه بر تصریح به‌حق تقدم اولیای دم مقتول اول همانند مجنی علیه اول، ضمانت اجرای عدم رعایت این حق را بیان نماید.

تازه های تحقیق

ندارد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Unity of Murderer and Plurality of Murder Victim; A Juridical-Legal Study

نویسنده [English]

  • A. Haji Deh-abadi
Associate professor of University of Theran (College of Farabi)
چکیده [English]

Contrary to participation in crime in which we face some criminals and one victim, sometimes we come to cases in which we face one murderer and some murder victims. In all periods of legislation after the Revolution, good laws and rules have been enacted concerning participation in crime. Concerning unity of the criminal and plurality of victims, however, there is no relevant rule except for the Islamic Penal Code of 1392/2013. When one studies this code, it occurs to his mind that the legislator has distinguished crime against life (articles 383 and 384) and crime against lower than life (article 392) and has adopted two different approaches such as necessity of payment of blood-money in addition to retaliation and priority of the first victim to other victims concerning retaliation. Given the juridical proofs, in crimes against life, the legislator can render a judgment according to which after retaliating the murderer for murdering the first killed person, for other killed persons, blood-money should be received. Also, in serial murder, in addition to mentioning priority of the heirs of the first killed person (like the first victim in crimes against lower than life), the legislator should stipulate a sanction for fulfilling this right (for other killed persons).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Plurality of Murder Victim
  • Serial murder
  • Mass murder
  • The rule of non-annulment (blood of a Muslim never will be annulled)
  • The rule of “the murderer cannot be retaliated for more than his life

ندارد

ابن زهره، حمزه بن علی ( 1417 ه ق)، غنیه النزوع، مؤسسه امام صادق (ع)، اول، قم.
2. اردبیلی، مولی احمد بن محمد ( 1403 ه ق )، مجمع الفائده و البرهان، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه
مدرسین، اول، قم.
3. تبریزی، میرزا جواد ( 1426 ه ق)، تنقیح مبانی الاحکام کتاب القصاص، دارالصدیقه الشهیده سلام الله علیها، دوم، قم.
4. حاجی ده آبادی، احمد ( 1392 )،
 
تحلیل روایت ابی بصیر مبنی بر عدم بطلان خون مسلمان، پژوهش های فقهی، شماره
. 4، زمستان 1392
5. حرعّاملی، محمد بن حسن ( 1412 ه ق)، هدایۀ الأمه إلی أحکام الأئمه، مجمع البحوث الاسلامیه، اول، مشهد.
6. حرعّاملی، محمد بن حسن ( 1416 ه ق)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت (ع)، قم.
7. حلی، جعفر بن حسن (محقق حلیّ) ( 1408 ه ق)، شرایع الاسلام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
8. حلیّ، جعفر بن حسن (محقق حلیّ) ( 1418 ه ق)، المختصر النافع، مؤسسه مطبوعات الدینیه، دوم، قم.
9. حلیّ، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلیّ) ( 1421 )، تلخیص المرام، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، اول، قم.
10. حلیّ، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلیّ) ( 1413 ه ق)، قواعد الأحکام، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه
مدرسین، اول، قم.
11. حلیّ، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه) (بی تا)، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
12. حلیّ، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه) ( 1413 ه ق)، قواعد الاحکام، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه
مدرسین، اول، قم.
13. حلیّ، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه) ( 1415 ه ق)، مختلف الشیعه، مؤسسه النشر الاسلامی، اول، قم.
14. حلیّ، حسن بن یوسف بن مطهر، (علامه حلیّ) ( 1420 ه ق )، تحریر الاحکام الشرعیه، مؤسسه امام صادق علیه
السلام، اول، قم.
15. حلیّ، محمد بن حسن بن یوسف (فخر المحققین) ( 1387 ه ق)، ایضاح الفوائد، مؤسسه اسماعیلیان، اول، قم.
16 . خوانساری، سید احمد ( 1405 ه ق)، جامع المدارک، مؤسسه اسماعیلیان، دوم، قم.
17. خویی، سید ابوالقاسم موسوی ( 1422 ه ق)، مبانی تکمله المنهاج، مؤسسه إحیاء آثار الامام الخویی، قم.
18. روحانی، سید صادق حسینی (بی تا)، فقه الصادق (ع)، بی نا، بی جا.
19. روحانی، سید صادق حسینی (بی تا)، منهاج الصالحین، بی نا، بی جا.
20. سیوری، مقداد بن عبدالله ( 1404 ه ق)، التنقیح الرائع، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، قم.
21. شوشتری، محمد تقی ( 1406 ه ق)، النجعه فی شرح اللمعه، کتاب فروشی صدوق، اول، تهران.
22. طوسی، محمد بن حسن ( 1404 ه ق)، اختیار معرفۀ الرجال، (رجال کشی)، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
23 . طوسی، محمد بن حسن ( 1407 ه ق)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامی، اول، قم.
24. طوسی، محمد بن حسن ( 1387 ه ق)، المبسوط، المکتبه المرتضویه، سوم، تهران.
25. عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) ( 1422 ه ق)، حاشیه المختصر النافع، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه
علمیه قم، اول، قم.
26. عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی) ( 1413 ه ق)، مسالک الافهام، مؤسسه المعارف الاسلامیه، اول، قم.
27. عاملی، زین الدین بن علی (شهیدثانی) ( 1410 ه ق)، الروضۀ البهیۀ، کتاب فروشی داوری، اول، قم.
40 دوره 3، شماره 1، بهار و تابستان 1395
28. عاملی، سید جواد بن محمد حسین (بی تا)، مفتاح الکرامه، دار إحیاء التراث العربی، اول، بیروت.
29. فاضل اصفهانی، محمد بن حسن ( 1416 ه ق)، کشف اللثام، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین،
اول، قم.
30 . فخر المحققین، محمد بن حسن ( 1387 ه ق)، ایضاح الفوائد، مؤسسه اسماعیلیان، اول، قم.
31. کلینی، محمد بن یعقوب ( 1365 ه ش)، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، تهران.
32. کیدری، قطب الدین محمد بن حسین ( 1416 )، اصباح الشیعه، مؤسسه امام صادق (ع)، اول، قم.
33. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ( 1406 ه ق)، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، کتابخانه آیت الله مرعشی
نجفی، اول، قم.
34. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ( 1406 ه ق)، مرآة العقول، ملاذ الاخیار، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی،
اول، قم.
35. مجلسی،محمد باقر (بی تا)، حدود و قصاص و دیات، موسسه نشر الاثار الاسلامیه، اول، قم
36. مدنی کاشانی، حاج آقا رضا ( 1410 ه ق)، کتاب القصاص للفقهاء و الخواص، دفتر انتشارات اسلامی، دوم، قم.
37. مفید، محمد بن محمد بن نعمان ( 1410 )، المقنعه، مؤسسه النشر الاسلامی، دوم، قم.
38. مکی، محمد (شهید اول) (بی تا)، القواعد و الفوائد، کتاب فروشی مفید، اول، قم.
39. مکی، محمد (شهید اول) ( 1413 ه ق)، اللمعه الدمشقیه، دار التراث و الدار الاسلامیه، اول، بیروت.
40. موسوی خمینی، سید روح الله [امام]، تحریر الوسیله، دار الکتب العلمیه و اسماعیلیان، قم.
41 . نجفی، محمد حسن ( 1404 )، جواهر الکلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ششم.